Bestrijden van het ongeloof van de hoogmoed

Uit Bijbelse Boeken en Preken

Huidige versie van 22 apr 2021 om 19:55

1 Korintiërs 4:7

Geloof en ongeloof definiëren

Laat me beginnen met het definiëren van geloof en ongeloof. Johannes 6:35: “’Ik ben het brood dat leven geeft,’ zei Jezus. ‘Wie bij mij komt zal geen honger meer hebben, en wie in mij gelooft zal nooit meer dorst hebben.’”¹

Ik vat dit zo op dat ongeloof in Jezus (NIET geloven in Jezus) is wegkeren van Jezus om in andere dingen bevrediging te zoeken. En GELOOF in Jezus is bij Jezus komen voor bevrediging van onze behoeftes en verlangens.

Geloof is niet in hoofdzaak een instemming met feiten in het hoofd, het is hoofdzakelijk een begeren in het hart dat bestendigt op Jezus voor voldoening. “Wie bij mij komt zal geen honger meer hebben, en wie in mij gelooft zal nooit meer dorst hebben!”

Dus eeuwig leven is niet gegeven aan mensen die slechts denken dat Jezus de Zoon van God is. Het is gegeven aan mensen die drinken van Jezus als de Zoon van God. “Het water dat ik geef, zal in hem een bron worden waaruit water opwelt dat eeuwig leven geeft” (Johannes 4:14). Hij is het brood des levens voor hen die van hem eten – die hun voeding en voldoening van hem krijgen. Dat is wat het betekent om te geloven in de eniggeboren Zoon van God en om gered te zijn.

De diepste vorm van ongeloof

Een andere vorm van ongeloof waar we het over moeten hebben is het ongeloof van de hoogmoed of de trots. Er is een zeer nauw verband tussen ongeloof en hoogmoed. Nu volgt hoe ik dat verband zou willen beschrijven. Ongeloof is een wegkering van Jezus (of God) om in andere dingen bevrediging te zoeken. HOOGMOED is een wegkering van God specifiek voor voldoening in zichzelf.

Hebzucht is een wegkering van God om voldoening in voorwerpen te vinden. Ongeduld is wegkering van God om voldoening te vinden in je eigen snelle actieplan. Lust is wegkering van God om voldoening te vinden in seks. Verbittering is wegkering van God om voldoening te vinden in vergelding.

Maar dieper dan al deze vormen van ongeloof is het ongeloof van de hoogmoed want zelfbeschikking en zelfverheerlijking liggen achter al deze andere zondige instellingen. Dus het past dat de laatste zonde die we behandelen in deze serie, de diepste is, namelijk de trots ofwel een arrogante geest. En het is in het bijzonder passend in adventstijd want de komst van de Zoon van God in de vorm van een mens was een uitzonderlijke staaltje nederigheid en zelfverloochening.

Als ik hoogmoed een vorm van ongeloof noem, is de praktische consequentie de volgende: de strijd tegen de hoogmoed is de strijd tegen het ongeloof, of om het positief uit te drukken, het gevecht voor nederigheid is het gevecht voor het geloof.

Verschillende Bijbelse passages over hoogmoed

Wat ik dus nu wil doen is beginnen met 1 Korintiërs 4:7 en dan kijken naar verschillende andere passages over hoogmoed. Al deze passages vergelijken hoogmoed met iets. Ze laten iets zien wat het tegendeel van hoogmoed is. En ik wil dat u ziet dat per geval het tegendeel van hoogmoed de essentie van het geloof is. Met andere woorden, ik wil dat u vanuit de Bijbel ziet dat hoogmoed een vorm van ongeloof is, dat zijn tegendeel het geloof is, en dat de manier om hoogmoed te bestrijden bestaat uit het geloven in alles wat God is voor u door Jezus Christus.

En mijn bede bij elk punt is dat uw begeren naar God onverzadigbaar sterk wordt.

1. 1 Korintiërs 4:7

Wie denkt u dat u bent? [Beter: wie maakt u anders dan anderen? Of: wie geeft u uw unieke persoonlijkheid?] Bezit u ook maar iets dat u niet geschonken is? Alles is u geschonken, dus waarom schept u dan op alsof u het zelf verworven hebt?

Wat is het tegendeel van opscheppen in deze tekst? Het tegendeel is erkenning van de waarheid dat onze verschillende vaardigheden geschenken van God zijn. De Korintiërs waren verwikkeld in het tegen elkaar uitspelen van iemands sterke kanten (1:12). Paulus zegt dat dit soort opschepperij door een mens onmogelijk zou zijn als je vol de waarheid zou waarderen dat vaardigheden een geschenk van God zijn en voor de mens geen reden tot opschepperij.

Dus de eerste manier om het ongeloof van de hoogmoed te bestrijden, is deze Bijbelse waarheid helder voor ogen te krijgen, er in te berusten en er van te genieten dat God ons onze vermogens geeft. Dus laat hij die trots is, trots zijn op de HEER en niet op de mens.

2. Jakobus 4:6-8

Maar de genade die hij [God] schenkt is nog groter. Daarom staat er: ‘God keert zich tegen hoogmoedigen, maar aan nederigen schenkt hij zijn genade.’ Onderwerp u dus aan God, en verzet u tegen de duivel, dan zal die van u wegvluchten. Nader tot God, dan zal hij tot u naderen.

Het tegendeel van hoogmoed is hier onderwerping aan God en het dichter naderen tot God. Hoogmoed wil onafhankelijk zijn, zelfbesturend, autonoom. Daardoor komt hij onvermijdelijk in conflict met God. Daarom blijven mensen die er niet van houden zich aan Gods leer te onderwerpen, zo ver van God als ze maar kunnen.

Als ze naar de kerk gaan en horen dat God zich tegen hun levensstijl keert, gaan ze weg en komen ze niet weer terug want ze houden ervan om zelf de lakens uit te delen en zelf aan de touwtjes te trekken.

Maar Jakobus zegt dat zulke mensen zouden moeten stoppen met wegrennen en naderbij zouden moeten komen. Ze zouden hun opstandigheid moeten staken en zich moeten overgeven. Want God keert zich tegen de hoogmoedigen en schenkt genade aan de nederigen (v. 6).

Dus de manier om het ongeloof van de hoogmoed te bestrijden, is het stoppen van de vreugde in zelfbestemming en in de afstand tot God, en het starten van vreugde in Gods recht om je te zeggen wat het beste voor je is en in de nauwe band die hij aanbiedt aan degenen die nader willen komen in het geloof (Hebreeën 10:22; 11:6).

3. Jakobus 4:13-16

Dan iets voor u die zegt: ‘Vandaag of morgen gaan wij naar die en die stad. Daar blijven we een jaar, we zullen er handeldrijven en geld verdienen.’ U weet niet eens hoe uw leven er morgen uitziet. U bent immers maar damp, die heel even verschijnt en dan al verdwijnt. U zou moeten zeggen: ‘Als de Heer het wil, zijn we dan in leven en zullen we dit of dat doen.’ Maar u slaat een hoge toon aan en bent daar nog trots op ook. Dat soort trots is volkomen ongepast.

De manier waarop trots zich in deze tekst laat zien, is door ongeloof in de heerschappij van God over de alledaagse dingen des levens. Een mens zegt gewoon: “Ik rijd met Kerst naar Duluth.” En Jakobus zegt: “Wees daar niet zo zeker van.” Zeg in de plaats daarvan (v. 15): “Als de Heer het wil, zijn we in leven en zullen we naar Duluth gaan met Kerst.”

Gelooft u dat God onafhankelijk bepaalt of u vandaag al dan niet vanuit de kerk thuis komt? Gelooft u dat hij onafhankelijk heerst over uw zaken, uw reizen en uw gezondheid? “Als de Heer het wil, zijn we in LEVEN …” (v. 15).

Jakobus zegt dat het niet geloven in de onafhankelijke rechten van God om uw leven te bepalen en te nemen, resulteert in een leven vol arrogantie. De manier om deze trots te bestrijden, is toegeven aan de almacht van God in alle details van uw leven en berusten in zijn ontzagwekkend vermogen om te werken voor zij die op hem wachten.

4. 1 Petrus 5:5-7

En u, jongeren, moet van uw kant het gezag van de oudsten erkennen. Overigens, in de omgang met elkaar moet ieder van u altijd de minste willen zijn, want God keert zich tegen hoogmoedigen, maar aan nederigen schenkt hij zijn genade. Onderwerp u dus nederig aan Gods hoge gezag, dan zal hij u op de bestemde tijd een eervolle plaats geven. U mag uw zorgen op hem afwentelen, want u ligt hem na aan het hart.

Hier zegt Petrus dat we de minste moeten willen zijn. En dan zegt hij dat we in deze nederigheid onze zorgen op de Heer mogen afwentelen.

Waarom is deze afwenteling van onze zorgen op de Heer het tegendeel van hoogmoed? Omdat hoogmoed niet wil toegeven dat hij zorgen heeft en hij wil vooral niet toegeven dat hij hulp nodig heeft van iemand anders om met deze zorgen klaar te komen.

Daar staan we dan op het knooppunt van wat geloof echt is. Geloof geeft toe hulp nodig te hebben. Hoogmoed zal dat niet doen. Geloof vertrouwt erop dat God deze hulp geeft. Hoogmoed zal dat niet doen. Geloof wentelt zorgen af op God. Hoogmoed zal dat niet doen.

Dus een manier om het ongeloof van de hoogmoed te bestrijden, is vrijelijke toegeven dat je zorgen hebt en het privilége koesteren dat je uitgenodigd bent om ze af te wentelen op God.

Een zeer praktische methode om te zorgen voor de sfeer van bescheidenheid en geloof in het gezin en in de kerk is het tot uitdrukking brengen van persoonlijke behoeftes voor God als je bidt.

Mogelijk kunt u zeggen dat u al in het geheim op deze manier bidt. Ik dank God wanneer u dat doet. Maar ik doe een beroep op u namens de liefde en namens de waarheid dat u in uw gebeden met anderen de diepe kern van het geloof niet verbergt. Als we elkaars hartverscheurende gebeden over persoonlijke noden en wanhoop niet horen, is onze verbondenheid oppervlakkig, komt de bescheidenheid in de verdrukking en loert hoogmoed voor de deur, en worden we een zichzelf bedriegende en zieke kerk.

Oh, wat een kerkgemeenschap naar mijn wens als ik bid met heiligen die in woorden hun hoogste noden uitdrukken voor God evenals de hunkering naar zijn hulp in hun eigen levens.

Hoeveel zijn er die zichzelf ervan overtuigd hebben dat hardop bidden voor anderen liefdevol is en hardop bidden voor zichzelf egoïstisch. Ik geloof dat de waarheid precies het omgekeerde is: het is hoogmoed en niet egoïsme die die prachtige kwaliteit van hartverscheurend geloof uit gebedsbijeenkomsten haalt. Dus pleit ik bij u, al is het alleen maar voor de kerkgemeenschap naar mijn hart, laat uw verlangens naar Gods hulp en Gods volheid horen als we samen bidden!

5. Jeremia 13:15-16

Luister, open je oren, wees niet zo trots, want de HEER heeft gesproken. Eer hem, de HEER, jullie God, voordat het donker wordt.

“Wees niet zo trots, eer hem, de HEER, jullie God.” Het tegendeel van trots is het eren van God.

Maar wat betekent dat? U kunt God niet eren in de zin van hem glorieus maken. U kunt hem eren door dingen te doen waaruit zijn glorie blijkt. Zoals wat? Wel, luister naar Romeinen 4:20: “Abraham werd gesterkt in zijn geloof en bewees zo eer aan God.” Geloof geeft eer aan God omdat geloof laat zien dat God eervol geloofwaardig is.

Geloof houdt ervan de genade van God uit te stralen evenals de eer van Gods macht en de eer van zijn wijsheid. Geloof zoekt naar gedragsvormen ter maximalisering van het plezier om de uitstraling van Gods glorie te zien. Wat eenvoudigweg betekent dat geloof ervan houdt dat God God is.

En dat is precies het tegenovergestelde van trots. Trots houdt er vooral van om waarde te hechten aan zijn eigen glorie. Jezus zegt in Johannes 5:44: “Hoe zou u ooit tot geloof kunnen komen als je van elkaar eer ontvangt?” Met andere woorden, dat kun je niet. Je kunt niet tot Jezus komen voor bevrediging als je door wilt gaan om je bevrediging te halen uit lofprijzingen van mensen.

6. Jeremia 9:23-24

Dit zegt de HEER: De wijze moet zich niet beroemen op zijn wijsheid, de sterke niet op zijn kracht, de rijke niet op zijn rijkdom. Wil iemand zich op iets beroemen, laat hij zich erop beroemen dat hij mij kent, inziet dat ik, de HEER, dit land liefde schenk, rechtvaardig en recht, want daar schep ik behagen in – spreekt de HEER.

Wat een strijd hebben we te voeren. Trots als vijand komt van alle kanten tot ons.

• We houden ervan veel waarde te hechten aan hoe we onze hersenen gebruiken – met hoge waarderingscijfers, slimme oplossingen, gevatte oneliners, winnen tijdens een potje Scrabble.
• We houden ervan veel waarde te hechten aan onze lichamen – dat we lang en hard kunnen werken, of dat we gespierd of goedgevormd zijn, of dat we hard kunnen lopen of zware gewichten kunnen tillen of ver kunnen rennen.
• We houden ervan veel waarde te hechten aan wat we hebben – dat we in een bepaalde buurt wonen, of een bepaalde auto rijden, of een bepaalde stereo hebben, of een bepaalde portfolio aanhouden.

Maar Jeremia zegt: Versla de trots als vijand door veel waarde te hechten aan God. Prijs het dat u God kent. Wilt u pochen met uw intellect? Poch dan met dat van God. Wilt u schitteren met uw kracht en schoonheid? Schitter dan met dat van God. Wilt u pronken met uw landgoed? Pronk dan met dat van God.

Hoe het beste hoogmoed te bestrijden

Als alles is gezegd en gedaan, wat is dan het ultieme, Bijbelse antwoord op de vraag hoe het beste hoogmoed te bestrijden?

Op 6 december schreef ik het volgende in mijn dagboek. Het is mijn eigen bekentenis hulp nodig te hebben en mijn antwoord op die vraag.

Is het niet de effectiefste manier om mijn vreugde over waar ik waarde aan hecht te beteugelen door me te richten op het hechten van waarde aan God? Zelfonthouding en kruisiging van het vlees zijn essentieel maar, oh, hoe gemakkelijk is het niet om veel waarde te hechten aan uitgerekend mijn zelfonthouding. Hoe kan zo’n sluipend opkomende reden tot vreugde over waarde aan iets hechten gebroken worden door al mijn capaciteit om vreugde te ervaren om te buigen richting waarde hechten aan God!

Christelijk Hedonisme is de uiteindelijke oplossing. Dat gaat dieper dan de eigen dood. Je moet dieper gaan in het graf van het vlees om de echte, bevrijdende stroom van wonderlijk water te vinden, dat je betovert met de smaak van Gods glorie. Slechts in deze sprakeloze, alles bevredigende bewondering ligt het einde van het zelf.

Noot van de vertaler

¹ Bijbelteksten zijn geciteerd uit de Nieuwe Bijbelvertaling (NBV)