In het begin was het Woord

Uit Bijbelse Boeken en Preken

Versie van 31 dec 2024 om 16:00

Johannes 1:1-3

In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God. 2 Het was in het begin bij God. 3 Alles is erdoor ontstaan, zonder het Woord is niets ontstaan van wat bestaat.¹

Het Evangelie van Johannes is een beschrijving van Jezus Christus en zijn reddend werk. Het gaat in op de laatste drie jaren van Jezus’ leven – en vooral op zijn dood en wederopstanding. Het doel ervan staat duidelijk in Johannes 20:30 – 31: “Jezus heeft in het bijzijn van zijn leerlingen nog veel meer tekenen verricht, die niet in dit boek staan, maar deze zijn opgeschreven opdat u gelooft dat Jezus de messias is, de Zoon van God, en opdat u door te geloven leven ontvangt door zijn naam.” Het boek is geschreven om mensen te steunen in het geloof in Christus en om het eeuwig leven te verkrijgen.

Geschreven voor niet-Christenen – en Christenen

Maar ga niet denken dat het boek er dus alleen is voor ongelovigen. Gelovigen in Jezus moeten blijven geloven in Jezus om uiteindelijk gered te worden. Jezus zegt in Johannes 15:6: “Wie niet in Mij blijft is als een wijnrank die weggegooid wordt en verdort; hij wordt met andere ranken verzameld, in het vuur gegooid en verbrand.” En in Johannes 8:31 zegt hij: “Wanneer u blijft vasthouden aan wat Ik zeg, bent u werkelijk mijn leerlingen.”

Dus als Johannes zegt, “deze zijn opgeschreven opdat u gelooft dat Jezus de messias is, de Zoon van God, en opdat u door te geloven leven ontvangt door zijn naam,” bedoelde hij dat hij schreef om het geloof te doen ontwaken in ongelovigen en het geloof te bestendigen in gelovigen – en op die wijze beide te leiden naar het eeuwig leven. En mogelijk is er geen beter boek in de Bijbel om u te helpen met uw vertrouwen in en waardering voor Christus boven alles.

Een ooggetuigenverslag

Deze voorstelling van Jezus is geschreven door een ooggetuige die deel uitmaakte van deze oneindig belangrijke gebeurtenissen. Vijf keer zien we in deze evangelie de ongewone woorden “de leerling van wie Jezus veel hield” (13:23; 19:26; 20:2; 21:7, 20). Bijvoorbeeld helemaal aan het einde waar staat in Johannes 21:20: “Toen Petrus zich omdraaide zag hij dat de leerling van wie Jezus veel hield hem volgde.” Dan, vier verzen later (21:24), staat er: “Het is deze leerling die over dit alles getuigenis aflegt, en het ook heeft opgeschreven.” Dus degene die “de leerling van wie Jezus veel hield” wordt genoemd – die tegen Jezus leunde tijdens het Laatste Avondmaal (13:23) – schreef dit boek als zijn goddelijk geïnspireerde getuigenis van de gebeurtenissen in Jezus’ leven en wat die voor ons betekenden.

Goddelijk geïnspireerd

Een van de redenen waarom ik zeg dat het goddelijk geïnspireerd is, is dat dit is wat Jezus beloofde te doen. Hij zei in Johannes 14:26: “Later zal de pleitbezorger, de heilige Geest, die de Vader jullie in mijn naam zal zenden, jullie alles duidelijk maken en alles in herinnering brengen wat Ik tegen jullie gezegd heb.” En in Johannes 16:13 zei hij: “De Geest van de waarheid zal jullie, wanneer Hij komt, de weg wijzen naar de volle waarheid. Hij zal niet namens zichzelf spreken, maar Hij zal zeggen wat Hij hoort.”

Met andere woorden, Jezus koos zijn apostelen als vertegenwoordigers, redde hen, onderwees hen, zond hen, en gaf hen toen, door de Heilige Geest, goddelijke begeleiding bij het schrijven van het Geschrift ter fundering van de kerk (Efeziërs 2:20). We geloven dat Johannes’ evangelie daarom het geïnspireerd woord van God is.

Johannes’ eerste drie verzen

Die woorden – “woord van God” – brengen ons bij de eerste woorden van Johannes’ evangelie. Johannes 1:1-3: “In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God. Het was in het begin bij God. Alles is erdoor ontstaan, zonder het Woord is niets ontstaan van wat bestaat.” Dat zijn de verzen waarop we ons vandaag richten.

“Het Woord”: Jezus

Allereerst richten we ons op de term Woord. “In het begin was het Woord.” Het belangrijkste om te weten over dit Woord is te vinden in vers 14: “Het Woord is mens geworden en heeft in ons midden gewoond, vol van genade en waarheid, en wij hebben zijn grootheid gezien, de grootheid van de enige Zoon van de Vader.” Het Woord verwijst naar Jezus Christus.

Johannes weet waarover hij gaat schrijven in deze 21 hoofdstukken. Hij gaat ons het verhaal vertellen over wat Jezus Christus deed en wat hij onderwees. Dit is een boek over het leven en het werk van de mens Jezus Christus – de mens die Johannes kende, zag, hoorde en met zijn handen aanraakte (1 Johannes 1:1). Hij was van vlees en bloed. Hij was geen geest of een verschijning die tevoorschijn komt en verdwijnt. Hij at, dronk en werd moe, en Johannes kende hem van zeer dichtbij. Jezus’ moeder woonde samen met Johannes in het laatste deel van haar leven (Johannes 19:26-27).

Dus, wat Johannes doet in Johannes 1:1-3 is ons, voor zover hij kan, de meest ultieme dingen over Jezus vertellen. Het achterhalen van de volheid van wie Jezus was, kostte Johannes meer dan drie jaar. Maar hij wil niet dat zijn lezers meer dan drie verzen nodig hebben om te zien wat hem zoveel uitzoektijd kostte. Hij wil vanaf het begin van zijn evangelie dat we vast en duidelijk de eeuwige verhevenheid, goddelijkheid en Schepper-rechten van Jezus Christus voor ogen hebben.

Jezus in zijn oneindige verhevenheid

Dat is het punt van de verzen 1-3. Zijn bedoeling is dat we dit evangelie lezen vol aanbidding, nederig, onderdanig, vol ontzag dat de man op de bruiloft, bij de bron en op de berg de Schepper van het universum is. Ziet u dat en voelt u dat? Dit is niet door mij bedacht. Dit is niet de opbouw van mijn preek. Dit is de opbouw van het boek. Dit is hoe Johannes schreef – de manier waarop God wou dat hij het samenstelde. U en ik zouden het waarschijnlijk geschreven hebben op een manier waarop Jezus’ identiteit beetje bij beetje bekend wordt gemaakt aan de lezer zodat die zich afvraagt: Wie is deze man?

Maar Johannes zegt nee. “Met de allereerste woorden die komen uit de punt van mijn pen, wil ik u laten verbazen en perplex doen staan met de identiteit van deze man die mens werd en onder ons leefde. Zodat er geen misverstand over bestaat.” Johannes doelt erop dat we elk woord van dit evangelie lezen met de heldere, concrete, verbazingwekkende kennis dat Jezus Christus bij God was én God was en dat degene die voor ons zijn leven gaf (Johannes 15:13) het universum schiep. Johannes wil dat u bekend bent met en gelooft in een magnifieke Schepper. Wat u verder ook mag ervaren over Jezus, Johannes wil dat u Jezus kent en waardeert in zijn oneindige verhevenheid.

Waarom “Woord”?

Maar we moeten ons alsnog afvragen, Waarom koos hij ervoor om Jezus “het Woord” te noemen? “In het begin was het Woord.” Mijn antwoord op deze vraag is als volgt: Johannes noemde Jezus het Woord want hij begon in te zien dat de woorden van Jezus de waarheid van God zijn en dat de persoon Jezus de waarheid van God is, op zo’n eenduidige manier dat Jezus zelf – met zijn komst, werk, leer, dood en wederopstanding – de allerlaatste en beslissende Boodschap van God is. Of om het eenvoudiger te stellen: Wat God ons te vertellen had was niet alleen of hoofdzakelijk wat Jezus zei maar wie Jezus was en wat hij deed. Zijn woorden verhelderden zowel hemzelf als zijn daden. Zijn zelf en zijn daden waren namelijk de grote waarheid die God openbaarde. “Ik ben de waarheid,” zei Jezus (Johannes 14:6).

Hij kwam om te getuigen van de waarheid (Johannes 18:37) en hij was de waarheid (Johannes 14:6). Zijn getuigenis en zijn persoon waren het Woord van de waarheid. Hij zei: “Als u in Mijn woord blijft, bent u werkelijk Mijn discipelen” (Johannes 8:31)², en hij zei: “in Mij blijven” (Johannes 15:7). Als we in hem verblijven, verblijven we in het Woord. Hij zei dat zijn daden een “getuige” waren van hem (Johannes 5:36; 10:25). Met andere woorden, in zijn daden was hij het Woord.

Jezus: Gods beslissende, ultimatieve boodschap

In Openbaring 19:13 (van dezelfde auteur als het evangelie) beschrijft hij Jezus’ glorieuze terugkeer: “Hij droeg met bloed doordrenkte kleren. Zijn naam luidde ‘Woord van God’.” Jezus wordt Woord van God genoemd als hij terugkeert op aarde. Twee verzen later zegt Johannes: “Uit zijn mond komt een scherp zwaard” (Openbaring 19:15). Met andere woorden, Jezus slaat de volken met de macht van Gods woord dat hij spreekt – het zwaard van de Geest (Efeziërs 6:17). Maar de macht van zijn woord is zo verenigd met Jezus zelf dat Johannes beweert dat hij niet gewoon een zwaard van Gods woord heeft, dat uit zijn mond komt maar dat hij het Woord van God is.

Dus als Johannes begint met zijn evangelie, kijkt hij naar alle openbaring, alle waarheid, alle getuigenissen, alle glorie, al het licht, al de woorden die uit Jezus komen tijdens zijn leven, onderwijs, sterven en wederopstanding, en vat hij alle openbaring van God samen met de naam: Hij is “het Woord” – het eerste, laatste, ultimatieve, beslissende, absolute ware en betrouwbare Woord. De betekenis is dezelfde als Hebreeën 1:1-2: “Op velerlei wijzen en langs velerlei wegen heeft God in het verleden tot de voorouders gesproken door de profeten; nu, aan het einde van de tijd, heeft Hij tot ons gesproken door zijn Zoon.” De tot mens geworden Zoon van God is Gods beslissend en bepalend Woord aan de wereld.

Vier constateringen over Jezus

Wat wil Johannes ons nu zeggen over de mens Jezus Christus wiens daden en woorden de pagina’s van dit evangelie vullen? Hij wil ons vier dingen over Jezus Christus vertellen: 1) de tijd van zijn bestaan, 2) de essentie van zijn identiteit, 3) zijn relatie met God, en 4) zijn relatie met de wereld.

1) De tijd van zijn bestaan

Vers 1: “In het begin was het Woord.” De woorden “in het begin” zijn in het Grieks identiek aan de eerste twee woorden van het Griekse Oude Testament: “In het begin schiep God de hemel en de aarde.” Dat is geen toeval want het eerste wat Johannes ons gaat vertellen over wat Jezus deed is dat hij het universum schiep. Dat is wat hij zegt in vers 3. Dus de woorden “in het begin” betekenen: Voordat er ook maar enige geschapen materie was, was er het Woord, de Zoon van God.

Vergeet niet: “Maar deze zijn opgeschreven opdat u gelooft dat Jezus de messias is, de Zoon van God” (Johannes 20:31). Johannes begint zijn evangelie door Jezus, de Christus, de Zoon van God, te plaatsen in relatie tot de tijd namelijk vóór de tijd. De brief van Judas zit vol vreugde over deze waarheid wat gepaard gaat met grote uiting van glorie voor God: “De enige God … die ons redt door Jezus Christus, onze Heer, Hem behoort de luister, de majesteit, de kracht en de macht, vóór alle eeuwigheid, nu en tot in alle eeuwigheid. Amen” (Judas 1:25). Paulus zegt in 2 Timotheüs 1:9 dat God ons genade gaf in Christus Jezus “al vóór alle tijden”. Dus voordat er ook maar tijd of materie bestond was er het Woord, Jezus Christus, de Zoon van God. Die is het die we zullen tegenkomen in dit evangelie.

2) De essentie van zijn identiteit

Vers 1, aan het einde: “Het Woord was God.” Een van de kenmerken van dit evangelie is dat de zwaarste doctrines vaak in simpele bewoordingen worden vervat. Dit kon niet eenvoudiger – en het kon niet gewichtiger. Het Woord dat mens werd en onder ons leefde, Jezus Christus, was en is God.

Laat luid en duidelijk bekend gemaakt worden dat bij Bethlehem³ - inderdaad in alle echte Christelijke kerken – we Jezus Christus als God aanbidden. We vallen met Thomas neer voor Jezus in Johannes 20:28 en bekennen met vreugde en verwondering: “Mijn Heer, mijn God!”

Als we de joodse leiders horen zeggen in Johannes 10:33: “’Voor een goede daad zullen we U niet stenigen,’ antwoordden ze, ‘maar wel voor godslastering: U bent een mens, maar U beweert dat U God bent!’”, roepen we: “Nee, dat is geen godslastering. Dat is wie hij is, onze Redder, onze Heer, onze God.”

Ziet u wat dit betekent voor onze reeks over het Evangelie van Johannes? Het betekent dat we week na week gaan besteden aan het leren kennen van God zoals we Jezus leren kennen. Wilt u God kennen? Kom bij ons en nodig anderen uit om te komen en God te ontmoeten zoals we Jezus ontmoeten.

Als een Jehova’s Getuige of een moslim ooit tegen u zegt: “Dit is een foutieve vertaling. Er moet niet staan: ‘Het Woord was God.’ Er zou moeten staan: ‘Het Woord was een god’” Er is een manier waarop je hier rechtstreeks uit de context kunt opmaken dat dit niet klopt zelfs als je geen Grieks kent. Ik zal het u zo meteen in het laatste punt laten zien. Maar laten we eerst kijken naar zijn relatie met God.

3) Zijn relatie met God

Vers 1, het midden van de vers: “Het Woord was bij God.” “In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God.” Dit is het hart van de grote historische leer van de Drievuldigheid. Het kan zijn dat ik op een dag een boodschap preek over deze leer uit de rest van Johannes en de andere Geschriften.

Maar laat voor nu deze recht-toe-recht-aan bewering in uw geheugen gegrift staan en afdalen in uw hart. Het Woord, Jezus Christus was bij God, en hij was God. Hij is God en hij heeft een relatie met God. Hij is God en hij is de weerspiegeling van God, alles perfect weergevend wat God is en eeuwig op de voorgrond staand als de goddelijke volheid in een afzonderlijk Persoon. Er is één goddelijke Essentie maar er zijn drie Personen – drie centra van bewustzijn. Twee daarvan worden hier benoemd. De Vader en de Zoon. We leren deze namen kennen verderop in het boek. De Heilige Geest zal later worden geïntroduceerd.

Wees niet verbaasd dat dit voor ons een mysterie blijft aangezien we wazig zien in de spiegel en slechts deelkennis hebben (1 Korintiërs 13:9, 12). Maar gooi het niet weg. Als Jezus Christus niet God is, zou hij uw redding niet kunnen verwezenlijken (Hebreeën 2:14-15). En zijn glorie zou niet voldoende zijn om uw eeuwig verlangen naar nieuwe ontdekkingen van schoonheid te bevredigen. Wanneer u de goddelijkheid van Jezus Christus verwerpt, gooit u uw ziel weg en daarmee alle vreugde in het tijdperk dat komen gaat.

We hebben tot nu toe gezien: 1) de tijd van zijn bestaan (vóór het begin der tijden), 2) de essentie van zijn goddelijkheid (“het Woord was God”), en 3) zijn relatie met God (“het Woord was bij God”). En nu sluiten we af met zijn relatie met de wereld.

4) Zijn relatie met de wereld

Verzen 2-3: “Het was in het begin bij God. Alles is erdoor ontstaan, zonder het Woord is niets ontstaan van wat bestaat.” Het Woord dat tot mens werd en onder ons leefde, ons onderwees, ons heelde, ons een standje gaf, ons beschermde, van ons hield, en voor ons stierf, schiep het universum. Weet u nog dat we het mysterie van de Drievuldigheid uit vers 1 in het achterhoofd zouden houden. Vergeet dat niet zodra je bij vers 3 aankomt. “Alles is erdoor ontstaan.” Ja, iemand anders handelde door het Woord. Dat was God. Maar het Woord is God. Dus zorg dat u de verhevenheid van het werk van Christus als Schepper niet afzwakt. Hij was Vaders vertegenwoordiger, of Woord, in de schepping van alle dingen. Maar door dat te doen, was hij God. God, het Woord, schiep de wereld. Uw Redder, uw Heer, uw Vriend – Jezus is uw Schepper.

Jezus is niet gecreëerd

Stel nu dat een moslim of een Jehova’s Getuige of iemand van een stroming binnen het arianisme (de oude dwaalleer uit de 4e eeuw) zegt: “Jezus was niet God, was niet eeuwig – niet voor de eeuwigheid verwekt – maar eerder was Jezus gecreëerd. Hij was het allereerste deel van de schepping. De hoogste der hoge engelen.” Of zoals de arianisten zeiden: “Er was toen hij er niet was.” Johannes heeft vers 3 precies zo geschreven dat het dit onmogelijk maakt.

Hij zei niet gewoon: “Alles is door hem gemaakt.” U zou kunnen denken dat dit genoeg is om het op te lossen. Hij is geen schepsel; hij schiep schepsels. Maar het is voorstelbaar dat iemand zou zeggen: “Ja, maar ‘alles’ is niet inclusief hemzelf.” Het bevat alle dingen behalve hemzelf. Dus was hij geschapen door de Vader en schiep daarna met de Vader alle andere dingen.

Maar Johannes liet het niet daarbij. Hij zei aanvullend (het laatste deel van vers 3), “…, zonder het Woord is niets ontstaan van wat bestaat.” Wat voegen de laatste woorden “van wat bestaat” toe aan de betekenis van “zonder het Woord is niets ontstaan”? “zonder het Woord is niets ontstaan van wat bestaat.” Ze voegen het volgende toe: Ze maken het concreet, invoelbaar en kristalhelder dat alles in de categorie ontstaan door Christus is ontstaan. Dus, Christus zelf is niet gecreëerd. Want voordat je bestaat, kun je niet jezelf scheppen.

Christus is niet gecreëerd. Dat betekent het om God te zijn. En het Woord was God.

Moge de Heer ons helpen om zijn glorie te zien. En hem te aanbidden. Amen.

Noot van de vertaler

¹ Tenzij anders vermeld zijn Bijbelteksten geciteerd uit de Nieuwe Bijbelvertaling van 2021 (NBV21)

<p>² Herziene Statenvertaling (HSV)
³ Bethlehem Baptist Church (BBC) is een baptistenkerk in Minnesota, VS

</p>