De hergeboorte

Uit Bijbelse Boeken en Preken

Wedergeboorte gaat vooraf aan geloof. Deze bewering die de kern vat van de kenmerkende theologie uit het historisch Augustijns en Gereformeerd gedachtengoed, is de afpalende bewering die de theologie onderscheidend maakt van alle vormen van semi-pelagianisme¹. Daarmee wordt bedoeld dat die het onderscheidend maakt van vrijwel alle vormen van semi-pelagianisme.

Er is een historische stelling van het semi-pelagianisme, die pleit voor een universeel voordeel dat de hele mensheid omvat, als het resultaat van de verzoening door Jezus. Dat universeel voordeel is de algehele wedergeboorte van alle mensen – ten minste tot op het niveau dat hen redt van het moreel onvermogen van hun erfzonde en hen dan sterkt met het vermogen om het geloof in Christus uit te oefenen. Deze nieuwe vaardigheid om te geloven maakt het geloof mogelijk maar op geen enkele wijze effectief. Zo’n soort wedergeboorte brengt in zijn kielzog niet de zekerheid mee dat zij die wedergeboren zijn, hun vertrouwen werkelijk zullen plaatsen in Christus.

Echter, voor het grootst deel is de bewering “wedergeboorte gaat vooraf aan geloof” de afpalende stelling die zorgt voor een infarct in het gedachtengoed van semi-pelagianen. Semi-pelagianen zouden redeneren dat ondanks de verwoestingen van de zondeval, de mens nog een eiland van rechtvaardigheid in zijn ziel heeft, waarmee hij alsnog Gods genadegift kan accepteren of afwijzen. Deze zienswijze, wijd verbreid in evangelische kringen, redeneert dat iemand in Christus moet geloven om wedergeboren te kunnen worden, en dus is in deze zienswijze de volgorde van redding omgekeerd door te beweren dat geloof vooraf gaat aan wedergeboorte.

Maar als we kijken naar de leer over dit onderwerp zoals te vinden in Johannes’ notitie van Jezus’ discussie met Nikodemus, zien we de nadruk die Jezus legt op de wedergeboorte als noodzakelijke voorwaarde, een sine qua non, om in Hem te geloven. Hij zegt tegen Nikodemus in Johannes 3:3: “Werkelijk, Ik verzeker u, alleen wie opnieuw wordt geboren, kan het koninkrijk van God zien.”² Dan zegt Jezus in de verzen 5-7 nogmaals: “Werkelijk, ik verzeker u, niemand kan het koninkrijk van God binnengaan tenzij hij geboren wordt uit water en Geest. Wat geboren is uit een mens is menselijk, en wat geboren is uit de Geest is geestelijk. Wees niet verbaasd dat Ik zei dat jullie opnieuw geboren moeten worden.” Dat ‘moeten’ van de wedergeboorte waarover Jezus spreekt, is voor iemand zelfs nodig om alleen maar het koninkrijk van God te kunnen zien, laat staan er binnen te treden. We kunnen het geloof in een koninkrijk niet uitoefenen als we er niet binnen kunnen gaan anders dan via wedergeboorte.

De zwakheid van alle semi-pelagianisme is dat het in het gevallen, verderfelijk vlees van de mens de kracht voor geloofsuitoefening legt. Hier is de gevallen mens in staat om tot Christus te komen zonder wedergeboorte, dat wil zeggen, vóór de wedergeboorte. Aan de andere kant, reikt de stelling dat wedergeboorte vooraf gaat aan het geloof, tot in het hart van de historische kwestie tussen Augustinisme en semi-pelagianisme.

In de Augustijnse en reformatorische zienswijze wordt de wedergeboorte in de eerste plaats betracht als een bovennatuurlijk werk van God. Wedergeboorte is het goddelijk werk van God de Heilige Geest over de geesten en zielen van gevallen mensen, waarbij de Geest hen die spiritueel dood zijn, doet opwekken en hen spiritueel levend maakt. Dit bovennatuurlijk werk bevrijdt die persoon van de sterke band met zonde en zijn moreel onvermogen om te neigen naar de dingen van God. Wedergeboorte, door een bovennatuurlijk werk te zijn, is duidelijk een werk dat van nature niet volbracht kan worden door de mens in z’n eentje. Als het een natuurlijk werk zou zijn, dan zou het ingrijpen van God de Heilige Geest niet nodig zijn.

Ten tweede is wedergeboorte een “monergistisch” werk. “Monergistisch” betekent dat dit het werk is van één persoon die zijn macht uitoefent. In het geval van de wedergeboorte is het alleen God die daartoe in staat is, en is het alleen God die het werk van de wedergeboorte van de menselijke ziel verricht. Het werk van de wedergeboorte is geen samenwerking tussen de gevallen mens en de goddelijke geest; het is enkel en alleen het werk van God.

Ten derde, het eenpersoonswerk van de wedergeboorte door de Heilige Geest is een onmiddellijk werk. Het is onmiddellijk in relatie tot de tijd, en het is onmiddellijk in relatie tot het principe van tewerk gaan zonder tussenliggende middelen. De Heilige Geest gebruikt niets anders dan Zijn eigen kracht om iemand van spiritueel dood naar spiritueel levend te brengen, en als dat werk volbracht is, is het ogenblikkelijk volbracht. Niemand is deels wedergeboren of bijna wedergeboren. Hier hebben we een klassieke of/of-situatie. Iemand is of wedergeboren of is niet wedergeboren. Er is geen draagtijd van negen maanden wat betreft deze geboorte. Als de Geest de gezindheid van de menselijk ziel wijzigt, doet Hij dat terstond. Een poos nadat het feitelijk is gebeurd, hoeft iemand zich nog niet bewust te zijn van dit intern werk dat God heeft volbracht. Maar ook al worden wij er langzamerhand van bewust, de daad zelf is onmiddellijk.

Ten vierde is het werk van de wedergeboorte effectief. Dat wil zeggen, wanneer de Heilige Geest een menselijke ziel wedergeboren doet worden, is het doel van de wedergeboorte deze persoon te brengen tot het reddend geloof in Jezus Christus. Dat doel is geëffectueerd en volbracht als God doelbewust ingrijpt. Wedergeboorte is meer dan iemand de kans geven om te geloven, het geeft hem de zekerheid dat hij het reddend geloof kan hebben.

Het gevolg van de wedergeboorte is in de eerste plaats geloof dat daarna resulteert in vrijspraak en opname in de familie van God. Niemand wordt op aarde geboren als kind van de familie van God. We zijn geboren als kinderen van de toorn. De enige manier waarop we deel worden van de familie van God is door adoptie en deze adoptie vindt plaats wanneer we door het geloof verenigd zijn met Gods eniggeboren zoon. Als we door het geloof verenigd zijn met Christus, zijn we opgenomen in de familie waarvan Christus de eerstgeborene is. Wedergeboorte houdt dus een nieuw ontstaan, een nieuw begin, een nieuwe geboorte in. Het is deze geboorte via welke we de familie van God binnengaan in de vorm van adoptie.

Ten slotte is het van belang om in te zien dat wedergeboorte een gift is, die God onafhankelijk ter beschikking stelt aan allen die Hij voorbestemd heeft om in Zijn familie gebracht te worden.

---

Noot van de vertaler

¹ De mens komt deels zondig ter wereld maar kan zich uit vrije wil bekeren tot God
² Bijbelteksten zijn geciteerd uit de Nieuwe Bijbelvertaling van 2021 (NBV21)