Spreek de waarheid tegen elkaar

Uit Bijbelse Boeken en Preken

Efeziërs 4:25¹

Leg daarom de leugen af en spreek de waarheid tegen elkaar, want wij zijn elkaars ledematen.

Inhoud 1 Bestaan er gevallen waarin je wel mag liegen? 2 De Hebreeuwse vroedvrouwen 3 Rachab en de twee verkenners 4 Geen specifiek Bijbels lof voor zulke gevallen 5 Duidelijke en felle verklaring van de Heilige Schrift tegen het liegen 6 Waar liegen vandaan komt 7 Misleidende verlangens die ons verleiden om te liegen 8 Twee soorten angst 9 Twee soorten hebzucht 10 De waarheid van Jezus die zorgt voor waarachtigheid 11 “Elkaars ledematen” 12 Samenvatting en toepassing

Bestaan er gevallen waarin je wel mag liegen?

Ik wil deze morgen beginnen met het behandelen van de meest geruchtmakende maar niet belangrijkste kwestie inzake de valse waarheid; namelijk de vraag: is het in sommige situaties wel acceptabel om een leugen te vertellen? Ik ga deze kwestie behandelen maar ik zal de vraag niet direct beantwoorden. Wat ik zal zeggen is het volgende: Het is mogelijk om iemand te zijn die nooit opzettelijk liegt maar toch een verstokte zondaar is, levend in de duisternis, afgekapt van Christus in ongeloof; en het is mogelijk iemand te zijn die vreest voor de Heer, een gelovig leven leidt, en zich toch gedwongen voelt om in extreme, levensbedreigende situaties zich tegenover het kwaad te stellen door met opzet te liegen.

De reden waarom ik zeg dat je praktisch vrij kunt zijn van opzettelijk liegen en toch niet wedergeboren bent maar verslaafd bent aan zonde, is dat er culturele en persoonlijke prikkels kunnen zijn, die niets met God te maken hebben en je toch het verlangen naar een reputatie van betrouwbaar geven – bekend staan als iemand wiens woord zo goed is als een eed.

En waarom ik zeg dat je een vroom mens kunt zijn, die vertrouwen heeft in Christus maar die zich toch gedwongen voelt om te liegen in extreme, levensbedreigende omstandigheden, komt doordat er verschillende verhalen in de Bijbel staan waarin precies dit gebeurt.

De Hebreeuwse vroedvrouwen

In Exodus 1 bijvoorbeeld besluit de Egyptische farao om de kracht van de natie Israël te verminderen door alle jongens die geboren werden om te brengen. Hij zegt tegen de Hebreeuwse vroedvrouwen in vers 16: “Als u de Hebreeuwse vrouwen bij de bevalling helpt, let dan goed op het geslacht van het kind. Als het een jongen is, moet u hem doden; is het een meisje, dan mag ze blijven leven.”

Maar in vers 17 staat: “Maar de vroedvrouwen hadden ontzag voor God en deden niet wat de koning van Egypte hun had opgedragen: ze lieten de jongetjes in leven.” Toen de koning van Egypte hen vroeg (v. 18) waarom ze dat deden, antwoorden ze (in v. 19): “De Hebreeuwse vrouwen zijn anders dan de Egyptische: ze zijn zo sterk dat ze hun kind al gebaard hebben voordat de vroedvrouw er is.”

Nu, ongeacht hoe sterk de Hebreeuwse vrouwen bij de bevalling waren, deze bewering is in feite een leugen. Het is bedoeld om de farao in desinformatie te laten geloven, namelijk, dat de vroedvrouwen hun best deden om hem te gehoorzamen maar er niet op tijd konden komen om de moord eruit te laten zien als een doodgeboorte.

Maar vers 17 vermeldt dat het motief achter hun ongehoorzaamheid aan de koning, pure ontzag voor God was: “Maar de vroedvrouwen hadden ontzag voor God en deden niet wat de koning van Egypte hun had opgedragen.” En in vers 20 staat: “God zegende het werk van de vroedvrouwen, zodat het volk zich sterk uitbreidde. En omdat de vroedvrouwen ontzag voor God hadden, schonk Hij ook aan hen nakomelingen.” Ze kregen dus geen standje maar werden gezegend.

Rachab en de twee verkenners

Een ander voorbeeld wordt gevonden in Jozua 2. Jozua zond twee mannen om Jericho te verkennen en de koning van Jericho kwam erachter dat ze er waren. Ze schuilden in het huis van de hoer Rachab. In vers 6 staat dat zij hen naar haar dak bracht en bedekte met bundels vlas. Toen koninklijke boodschappers bij Rachabs huis kwamen en informeerden naar de mannen, zei ze (in verzen 4-5): “Die mannen hebben mij inderdaad bezocht, maar ik weet niet waar ze vandaan kwamen. Ze zijn vertrokken vlak voordat het donker werd en de poort zou worden gesloten. Ik heb geen idee waar ze naartoe zijn gegaan.”

De rest van het hoofdstuk gaat erover hoe ze geloofde in de God van Israël en smeekte om het sparen van haar familie mocht Jericho worden aangevallen. In Hebreeën 11:31 staat: “Door haar geloof ontving de hoer Rachab de verkenners gastvrij in haar huis en is ze niet met de ongehoorzame inwoners van haar stad omgekomen.” Dus de Bijbelse interpretatie van haar actie was dat het uitging van haar gelovig hart hoewel ze gelogen had tegen de boodschappers van de koning.

Dus ik concludeer uit deze twee Bijbelverhalen dat het mogelijks is dat iemand God vreest (zoals de Hebreeuwse vroedvrouwen) en handelt naar het geloof (zoals Rachab) maar zich toch gedwongen voelt om zich in extreme, levensbedreigende omstandigheden te verzetten tegen het kwaad door te liegen.

Geen specifiek Bijbels lof voor zulke gevallen

De reden waarom dat alles is wat ik zou willen zeggen in plaats van het beantwoorden van de vraag: Is het in sommige situaties wel goed om een leugen te vertellen?, is dat in geen van deze gevallen (noch elders in de Schriften voor zover ik weet) de Bijbel expliciet het liegen op zich lof of erkenning geeft. De vroedvrouwen worden geprezen voor hun ontzag voor de Heer en het nalaten om baby’s te doden. En Rachab bewijst haar geloof door de Israëlische verkenners gastvrij te verwelkomen. Maar haar leugen wordt niet expliciet geprezen.

Ik heb er lang mee geworsteld hoe deze grensgevallen te zien en er anderen inzicht in te geven. En ik kwam tot de conclusie dat pastoraal gezien voor mij het verstandigst is te accepteren dat in het ontzag voor God en in het geloofsleven, waardige heiligen ervoor kozen om zich te verzetten tegen het kwaad door de waarheid te verhullen voor mensen met kwade bedoelingen. En met erkenning van dat feit en die mogelijkheid doen we er goed aan om onze aandacht te verschuiven naar de overweldigende Bijbelse nadruk op de veroordeling van desinformatie en leugens.

Duidelijke en felle verklaring van de Heilige Schrift tegen het liegen

We gaan ons richten op Efeziërs 4:25 maar laat me u eerst een idee geven op basis van de rest van de Schriften, hoe ernstig deze kwestie is in de ogen van God.

• Spreuken 6:16-17: “Zes dingen haat de HEER, zeven dingen zijn Hem een gruwel: ogen die hooghartig kijken en een tong die liegt, handen die onschuldig bloed vergieten en een hart dat op het kwade zint, voeten die zich naar de misdaad reppen en getuigen die bedriegen, altijd liegen, en zij die stoken tussen broers.”
• Spreuken 12:22: “Bedriegers zijn de HEER een gruwel.”
• Spreuken 12:19: “Een betrouwbaar woord houdt altijd stand, een leugen slechts voor korte tijd.”
• Spreuken 20:17: “Gestolen voedsel smaakt aanvankelijk goed, maar later lijkt je mond gevuld met kiezels.”
• Spreuken 21:6: “Rijkdom verworven door bedrog is als een vluchtige adem op zoek naar de dood.”
• Openbaring 21:7-8: “Wie overwint vallen deze dingen toe. Ik zal zijn God zijn en hij zal mijn kind zijn. Maar voor hen die laf en trouweloos zijn geweest, die zich hebben ingelaten met gruwelijke dingen, met moord, ontucht, toverij of afgodendienst, voor allen die de leugen hebben gediend: hun deel is de vuurpoel met brandende zwavel, dat is de tweede dood.” (vergelijk 21:27; 22:15)

Wat ik u met deze handvol teksten wil laten zien is dat we met deze kwestie niet snel door de bocht moeten gaan alsof God er onverschillig tegenover staat of we de waarheid al dan niet vertellen. Er ligt een zeker verband tussen de praktijk van liegen en de toestand van het hart, waardoor Bijbelse schrijvers ervan overtuigd zijn dat zij die in het normale leven liegen, buiten het bereik van de redding vallen. We doen er dus goed aan om samen dieper op deze zaak in te gaan.

Waar liegen vandaan komt

Mogelijk herinnert u zich nog dat Efeziërs 4:25 een specifiek, praktisch voorbeeld is van vers 22. In vers 22 staat: “Namelijk dat u, wat betreft de vroegere levenswandel, de oude mens aflegt, die te gronde gaat door misleidende begeerten [dat zijn verlangens].”² Daarna gebruikt vers 25 dezelfde term voor “afleggen” en zegt specifiek: “Leg daarom de leugen af en spreek de waarheid tegen elkaar, want wij zijn elkaars ledematen.”

Het is dus duidelijk dat de leugen een specifiek kenmerk is van de “oude mens” waarnaar in vers 22 wordt verwezen. Leg de oude mens af, en specifiek de leugen. Wat hebben we hieraan? Het is handig want het laat ons zien waar de leugen vandaan komt.

Volgens vers 22 is de oude mens – de mens van vóór de bekering – bedorven dankzij verlangens, en wat deze verlangens zo slecht maakt is dat ze afkomstig zijn van bedrog. Op zich is er met verlangens niets mis. Het is slecht als deze verlangens zich op de verkeerde dingen richten. En dat verlangens zich richten op de verkeerde dingen, komt doordat onze harten misleid zijn omtrent wat werkelijk begerenswaardig is.

Maar nu hebben we gezien dat liegen een kenmerk is van de oude mens. Met andere woorden, toen Paulus zei dat de oude mens bedorven is, bedoelde hij (naast andere dingen) dat de oude mens een leugenaar is. En dat betekent dan dat de verdorvenheid van liegen ontstaat door bedrieglijke verlangens. Simpel gezegd komt dit erop neer dat we liegen omdat we verlangens hebben die we niet zouden moeten hebben, en we hebben die omdat we zijn misleid over wat echt begerenswaardig is.

Om de les van verzen 18 en 19 erbij te halen, de verharding van ons hart tegenover God leidt naar verduistering van inzicht, en verduistering leidt naar onwetendheid over wat echt waardevol en begerenswaardig is in het leven, en onwetendheid maakt ons ontvankelijk voor al dat bedrog van Satan van wie Jezus zegt dat die de vader van de leugen is (Johannes 8:44).

Misleidende verlangens die ons verleiden om te liegen

Laten we precies zijn en onszelf bewust maken van enkele misleidende verlangens die ons verleiden om te liegen. Ik denk dat alle verlangens die mensen aanzetten tot liegen samengevat kunnen worden in deze twee: angst en hebzucht. Twee soorten angst en twee soorten hebzucht.

Twee soorten angst

Laten we eerst onze gedachten wijden aan de angst. In Mattheüs 21:23-27 wordt de autoriteit van Jezus uitgedaagd door de hogepriesters en de oudsten van het volk. “Op grond van welke bevoegdheid doet U die dingen?” Voordat hij hen antwoordt, geeft hij hen een testvraag om te zien of ze de waarheid omarmen of dat ze alleen proberen zichzelf te rechtvaardigen en hem te doen struikelen.

Hij vraagt: “In wiens opdracht doopte Johannes? Kwam die opdracht van de hemel of van mensen?” Nu kunnen we een leugen in wording zien. We kunnen zien welke verlangens betrokken zijn bij het ontstaan van een leugen. Er staat (in vers 25) dat de hogepriesters met elkaar overleg hielden en zeiden:

‘Als we zeggen: “Van de hemel,” dan zal Hij tegen ons zeggen: “Waarom hebt u hem dan niet geloofd?” Maar als we zeggen: “Van mensen,” dan krijgen we het volk over ons heen, want iedereen houdt Johannes voor een profeet.’ Dus gaven ze Jezus als antwoord: ‘We weten het niet.’ Daarop zei Hij tegen hen: ‘Dan zeg Ik u ook niet op grond van welke bevoegdheid Ik die dingen doe.’

De hogepriesters en de oudsten van het volk zakken voor de test. Ze bewijzen hiermee dat hun diep verlangen niet die naar waarheid is. Waarnaar gaat die dan uit? Naar persoonlijk aanzien en lichamelijke veiligheid! Ze staan onder controle van de angst. Twee soorten angst.

Ten eerste zijn ze bang voor gezichtsverlies en verlies van publieke waardering. Ze zijn bang dat hun tekorten worden blootgelegd. We zien dit in vers 25: ze concluderen dat ze Jezus’ vraag niet kunnen beantwoorden door te zeggen dat Johannes’ doop hemels is. Waarom? Niet omdat het niet waar is – dat is vrij onbelangrijk voor hen. Nee. Het is eenvoudigweg omdat als ze op die manier antwoorden ze Jezus de kans geven om hun onsamenhangendheid aan te tonen – “Waarom hebt u hem dan niet geloofd?” En zo worden ze dus gedreven richting een leugen door hun verlangens om door mensen geprezen te worden en hun angst om een tegenstrijdigheid toe te moeten geven.

De tweede soort angst die hen onder controle heeft, is de angst voor fysieke pijn. Lichamelijke veiligheid is belangrijker dan de waarheid. We zien dat in vers 26: ze kunnen niet antwoorden dat Johannes’ doop door mensen is opgedragen want de mensenmassa gelooft dat Johannes een profeet was en dus konden de mensen woest worden en de priesters stenigen!

Dus in plaats van het geven van het antwoord dat ze voor waar houden (namelijk door mensen), liegen ze. Ze zitten vol uitvluchten en stellen zich diplomatiek danwel (zoals sommigen beweren) politiek op: ze zeggen: “We weten het niet.”

Zodoende zien we de bron van een leugen in de vorm van twee soorten angst: angst voor gezichtsverlies en angst voor fysieke pijn. Maar let op! Deze verlangens naar veiligheid en waardering zijn misleidende verlangens. Satan misleidt de hogepriesters. Het is gelogen dat populariteit meer verlangd moet worden dan het spreken van de waarheid. Het is een leugen dat lichamelijke veiligheid meer verlangd moet worden dan het spreken van de waarheid. Vraag het de martelaren! Luister naar Jezus! Probeer veroordeling niet te ontwijken met leugens vertellen of met het omzeilen van oprechte beweringen. Wat zegt hij? U bent gezegend wanneer mensen u vervolgen vanwege uw eerljikheid!

Aldus is de leugen van de hogepriesters tot stand gekomen door de leugens van Satan, de vader van de leugen. En zo is dat met praktisch alle leugens. We zijn misleid naar denken dat spot of mishandeling door een bepaalde groep meer gevreesd moet worden dan de afkeuring van God, en daarom liegen we.

Twee soorten hebzucht

Ik zei dat liegen niet slechts veroorzaakt wordt door twee soorten angst maar ook door twee soorten hebzucht – geldzucht en alles wat je met geld kunt kopen, en zucht naar lof en erkenning.

Ananias en Saffira vormen een voorbeeld van de eerste soort hebzucht. Ze verkochten een stuk grond en hielden iets van de opbrengst achter, ze namen de rest ervan mee naar de apostelen waar ze beweerden dat dit het hele bedrag is. Petrus zei (in Handelingen 5:3): “Ananias, waarom heb je je door Satan laten misleiden en heb je de heilige Geest bedrogen door een deel van de opbrengst van het stuk grond achter te houden?” Satan staat weer paraat in zijn gebruikelijke rol. Hoe bracht hij Ananias ertoe om tegen Petrus en God te liegen?

Hij misleidde Ananias naar gedachten dat het zaliger is om te houden dan om te geven. En dat is de leugen – precies het tegenovergestelde van het woord van Christus. Satan presenteerde Ananias waarschijnlijk al die mogelijke uitgaven die eraan zaten te komen en al het legitieme plezier dat hij en zijn vrouw Saffira niet konden hebben in de afgelopen jaren. Op basis van een leugen werd zo een misleidend verlangen geboren, dat op zijn beurt zorgde voor een leugen. En Ananias viel dood neer evenals zijn vrouw. En grote angst rees binnen de hele kerk. De leugenachtige tong is een gruwel voor God.

Dat is één soort hebzucht die zorgt voor leugens – zucht naar geld en wat je ermee kunt kopen. De andere soort hebzucht die leugens voortbrengt is de zucht naar lof of macht of stand of erkening. Hier laat ik de voorbeelden over aan uw eigen verbeelding. We moeten snel door naar de positieve helft van het commando in Efeziërs 4:25.

De waarheid van Jezus die zorgt voor waarachtigheid

Wat we hebben gezien in het verband tussen verzen 22 en 25 is dat de oude mens aan liegen is overgeleverd omdat het verslaafd is aan verlangens die gebaseerd zijn op misleiding. De leugens van Satan brengen leugens van zondaars voort. Dus zegt Paulus: “Geef dus uw vroegere levenswandel op – leg daarom de leugen af - en trek de nieuwe mens aan, die naar Gods wil geschapen is in waarachtige rechtvaardigheid en heiligheid” (vers 24).

De leugens van Satan die zorgen voor leugens bij zondaars moeten vervangen worden door de waarheid van Jezus (vers 21) die zorgt voor de oprechtheid van de heiligen. Dat is wat wordt bedoeld in vers 23 met de vernieuwingen in de geest en in het denken. De gedachten moeten gevuld worden met Satan-bestrijdende waarheid. En vanuit die waarheid volgt rechtvaardigheid en heiligheid, en een deel van deze heiligheid is wat vers 25 noemt “spreek de waarheid tegen elkaar.”

Oh, wat zou ik graag willen dat we tijd hebben voor al die waarheid over Gods karakter en beloftes die de neiging om te liegen wegnemen. Er zijn zulke enorm grote beloftes voor Gods mensen dat als we er echt in zouden geloven, de angst en hebzucht die ons tot liegen verleiden, zouden wegsmelten als ijsjes onder een April-zonnetje, en wij zouden vol vrijheid en licht zijn – en daardoor vol van de waarheid. De waarheid vertellen is een “werk van uw geloof”² (1 Thessalonicenzen 1:3) want geloof in de goedheid en de onaantastbare macht van God verovert de misleidende verlangens naar erkenning, veiligheid, geld en macht die ervoor zorgen dat we de waarheid verdraaien met het doel een werelds voordeel te verkrijgen.

“Elkaars ledematen”

Laten we, in plaats van in te gaan op al die beloftes, afsluiten door ons kort te richten op die ene waarheid waarvoor Paulus koos om aan het slot van vers 25 onder de loep te nemen. Paulus zei: “Leg daarom de leugen af en spreek de waarheid tegen elkaar – (WAAROM?) – WANT WIJ ZIJN ELKAARS LEDEMATEN.”

Dus uit alle relaties waar hij op in kon gaan, koos hij ervoor om ons aan te sporen de waarheid te vertellen tegen onze medechristenen want wij zijn allen leden van één lichaam en daarom elkaars ledematen (1:23; 2:16; 3:6; 4:16; 5:28-30).

Ik denk dat hij het volgend idee in gedachten heeft: wanneer het lichaam eet met een vork en het oog liegt tegen de hand over waar zich de mond bevindt, kan de hand in het oog steken. Anders gezegd, als je een medegelovige misleidt, is het alsof je jezelf misleidt. Als je een gelovige misleidt, betekent dit dat de waarheid van God omtrent het lichaam van Christus uw geest en uw gedachten niet heeft vernieuwd.

Als de waarheid betreffende het bestaan van het lichaam van Christus en uw aandeel daarin echt bij u binnengekomen is en u gelooft het, zal de geest van uw gedachten getransformeerd worden ten aanzien van hoe om te gaan met andere gelovigen. Wanneer de waarheid over het lichaam van Christus uw geest en uw gedachten vernieuwt, zult u nooit meer met opzet liegen tegen een christelijke broeder of zuster net zo goed als u niet opzettelijk uw ogen sluit wanneer u probeert het blad van een cirkelzaag in werking af te stellen.

Samenvatting en toepassing

Laat ons eindigen met deze samenvatting en toepassing. Met de realistische uitzondering van zeer extreme, levensbedreigende situaties, maakt liegen onderdeel uit van de oude mens. Het wordt veroorzaakt door verlangens die afkomstig zijn van Satans misleiding over wat echt begerenswaardig is. En daarom moet het worden afgelegd samen met de oude mens in AL onze relaties. Maar vooral binnen de kerk!

Zorg dat elk overblijfsel van de leugenachtige oude mens weg wordt gewerkt! Zorg in de kerk voor de afwezigheid van onderling liegen, van hypocrisie, van dubbelhartigheid, van bedrog, van het oppoetsen van de waarheid, van gedraai om de hete brij heen, van dubbelzinnigheid. Laten we zo niet zijn bij Bethlehem!³

Laten we in de plaats daarvan openhartig met elkaar omgaan en eerlijk, zuiver, oprecht, open, echt, ongekunsteld, zorgvuldig, waarachtig en integer. Laten we leven in het licht zoals ook hij in het licht te vinden is. Laten we in elke bestuurs- of commissievergadering en in elk zakelijk overleg open, helder en ronduit handelen, en vooral in onze leiderschap.

Ik heb geprobeerd mijn best te doen in mijn zes jaren hier om een voorbeeld te geven van eerlijk, direct, ongecompliceerd en openhartig leiderschap tijdens mijn betrokkenheid met de medewerkers en het Bestuur van Diakens en in al onze vergaderingen en in de wekelijkse nieuwsbrief. Zover ik weet had ik nooit een agenda die ik verborg voor het Bestuur van Diakens noch kwam ik bij een congregationele vergadering van deze kerk zonder bereidheid en toewijding om elke vraag te beantwoorden met eerlijkheid en volledigheid zo goed ik kan. En ik geloof dat dit min of meer de geest van onze kerk is. En ik bid dat dit zal toenemen en groeien.

Wees vernieuwd in de geest van uw gedachten door vertrouwen te hebben in de beloftes van God en door het lichaam van Christus niet te vergeten. En laten we alle leugens opgeven, de waarheid spreken tegenover elkaar want we zijn elkaars ledematen. Dat is onze nieuwe levenswandel, de schepping van God in ware gerechtigheid en heiligheid. Mogelijk zullen de kinderen van de wereld gaan naar en komen ter verering van onze Vader in de hemel. Amen.

---

Noot van de vertaler

¹ Tenzij anders vermeld zijn Bijbelteksten geciteerd uit de Nieuwe Bijbelvertaling van 2021 (NBV21)
² Herziene Statenvertaling (HSV)
³ Protestantse kerk in Minnesota, VS