Het Woord is mens geworden

Uit Bijbelse Boeken en Preken

Johannes 1:1-18¹

In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God. 2 Het was in het begin bij God. 3 Alles is erdoor ontstaan, zonder het Woord is niets ontstaan van wat bestaat. 4 In het Woord was leven en het leven was het licht voor de mensen. 5 Het licht schijnt in de duisternis en de duisternis heeft het niet in haar macht gekregen. 6 Er kwam iemand die door God Was gezonden; hij heette Johannes. 7 Hij kwam als getuige, om van het licht te getuigen, opdat iedereen door hem zou geloven. 8 Hij was niet zelf het licht, maar hij was er om te getuigen van het licht: 9 het ware licht, dat ieder mens verlicht en naar de wereld kwam. 10 Het Woord was in de wereld, de wereld is door Hem ontstaan en toch kende de wereld Hem niet. 11 Hij kwam naar wat van Hem was, maar wie van Hem waren hebben Hem niet ontvangen. 12 Wie Hem wel ontvingen en in zijn naam geloven, heeft Hij het voorrecht gegeven om kinderen van God te worden. 13 Zij zijn niet op natuurlijke wijze geboren, niet uit lichamelijk verlangen of uit de wil van een man, maar uit God. 14 Het Woord is mens geworden en heeft in ons midden gewoond, vol van genade en waarheid, en wij hebben zijn grootheid gezien, de grootheid van de enige Zoon van de Vader. 15 Van Hem getuigde Johannes toen hij uitriep: ‘Hij is het over wie ik zei: “Die na mij komt is meer dan ik, want Hij was er vóór mij!”’ 16 Uit zijn overvloed hebben wij allen opnieuw genade ontvangen: 17 de wet is door Mozes gegeven, genade en waarheid zijn met Jezus Christus gekomen. 18 Niemand heeft ooit God gezien, maar de enige Zoon, die zelf God is, die aan het hart van de Vader rust, heeft Hem doen kennen.

In het voorjaar van 1974 rondde ik mijn opleiding in Duitsland af. Mijn leidende professor was overleden en om hem in een van zijn studies te vervangen kwam een geweldig nieuwtestamentisch onderzoeker genaamd Oscar Cullmann uit Bazel naar München om het Evangelie van Johannes te doceren. In de eerste 13 weken van dat 18-weeks trimester, hadden we, zover ik me herinner, slechts de eerste 14 verzen van het boek Johannes behandeld. Zo inhoudsvol zijn deze verzen.

Een kerstboodschap met specifieke waarheden over Christus

Op basis daarvan heb ik deze tekst gekozen met wat angst en vrees dat ik het met één preek ter behandeling tekort zou doen. Maar ik kies het om twee redenen. De ene is dat het een prachtige tekst is in het kader van Kerst. De belangrijkste vers die deze oriëntatie op kerst laat zien, is vers 14: “Het Woord is mens geworden en heeft in ons midden gewoond.” Dat is de betekenis van Kerst. God kwam naar de wereld, geboren uit een maagd, in de persoon van Jezus Christus. De tweede reden waarom ik deze tekst koos is dat het vol zit met specifieke waarheden over Jezus Christus, die we dringend moeten kennen en omarmen.

Dat is vandaag de dag bijzonder belangrijk zoals ik vorige week tijdens mijn welkom al aangaf, want zelfs de grote niet-christelijke religiën van de wereld spreken tegenwoordig alsof ze Jezus lijken te waarderen en te vereren en in zekere zin in hem geloven. Je hoort dat tegenwoordig vooral van moslimleiders die het feit willen schetsen dat ze Jezus meer vereren dan wij dat doen omdat ze niet vinden dat God hem de schandelijke dood van een crimineel zou laten lijden aan het kruis. Dus het is zeer van belang dat christenen Jezus Christus zeer goed kennen en het verschil weten tussen de Christus uit de Bijbel en de Christus die andere religies beweren te vereren.

Wat ik dus wil doen met deze geweldige paragraaf over Jezus Christus, geschreven door degene die hem op Aarde beter gekend heeft dan wie dan ook, de apostel Johannes, is benadrukken en uitleggen van, en blij zijn om vijf waarheden betreffende het tot-mens-geworden-Woord, en daarna twee sterk van elkaar verschillende reacties die u mogelijk deze morgen hierop heeft, naast elkaar leggen. Mijn doel is dat u hem kunt zien zoals hij is en geroerd bent om Hem te ontvangen als uw Heer en uw God en uw alles overtreffende Schat. En mocht u Hem al ontvangen hebben, bid ik dat u hem zult omarmen, hem zult koesteren, dolblij met hem bent, hem volgt en Hem laat zien, meer dan u ooit deed.

Laten we dus beginnen met de vijf waarheden over het “tot-mens-geworden-Woord” in dit tekstdeel.

• De naam van het tot-mens-geworden-Woord op Aarde is Jezus Christus

Vers 17: “De wet is door Mozes gegeven, genade en waarheid zijn met Jezus Christus gekomen.”

“Jezus” was de naam die Jozef aan het kind moest geven van de engel van de Heer want het betekent “redder.” “Toen hij dit overwoog, verscheen hem in een droom een engel van de Heer, die zei: ‘Jozef, zoon van David, wees niet bang je vrouw Maria bij je te nemen, want het kind dat ze draagt is verwekt door de heilige Geest. Ze zal een zoon baren. Geef Hem de naam Jezus, want Hij zal zijn volk bevrijden van hun zonden.’”²

“Christus” was de titel die verwees naar de lang verwachte koning der Joden die de mensen de overwinning zou brengen en de wereldheerschappij op zijn schouders zou dragen. Toen Andreas, Petrus’ broer, hem vertelde dat hij Jezus had ontmoet, zei hij (in Johannes 1:41): “’Wij hebben de messias gevonden’ (en Johannes voegt daaraan toe) (dat is Christus).”

Dus degene over wie we het in deze verzen hebben, staat in de Bijbel en de hele wereld bekend als “Jezus Christus.” En elke naam heeft een enorme betekenis: Hij is Redder en Koning.

• Het tot-mens-geworden-Woord was God en bij God voordat Hij werd geboren als mens op Aarde

Vers 1: “In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God.”

Het zijn altijd sektarische groepen geweest die zich hebben verzet tegen het mysterie dat gelegen ligt in deze twee zinsdelen: “het Woord was bij God,” en “het Woord was God.” Ze zeggen in hun gebondenheid aan louter menselijke logica dat je niet beide kunt hebben. Of hij was God of hij was bij God. Als hij bij God was, was hij niet God. En als hij God was, was hij niet bij God. Om aan de waarheid van deze twee zinnen te ontkomen, veranderen ze soms de vertaling (zoals de Jehova Getuigen dat doen) zodat er staat: “Het Woord was bij God, en het Woord was een god.” Maar er zijn steekhoudende grammaticale redenen evenals contextuele redenen uit andere delen van het Evangelie van Johannes en ander boeken van de Bijbel, waarom de christelijke kerk nooit zo’n leer geaccepteerd heeft als waar en rechtzinnig.

Wat vers één ons leert is dat degene die we kennen als Jezus Christus, voordat hij tot mens werd, God was, en dat de Vader ook God was. Dat zijn twee personen en één God. Dat is een deel van de waarheid die we kennen als de Drievuldigheid. Daarom aanbidden wij Jezus Christus en zeggen met Thomas in Johannes 20:28: “Mijn Heer, mijn God!”

• Voordat Hij tot mens werd, noemde Johannes Hem “het Woord”

Johannes 1:1: “In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God.”

Waarom werd hij “het Woord” genoemd? Een manier om dit te beantwoorden is het bedenken hoe hij anders genoemd zou worden en waarom dat niet toereikend zou zijn vergeleken bij “het Woord.” Zo had hij bijvoorbeeld “de Daad” genoemd kunnen worden: “In het begin was de daad, de daad was bij God en de daad was God.” Een verschil tussen een daad en het Woord is dat een daad vager is. Als we bedenken dat onze woorden soms onduidelijk zijn en onderworpen zijn aan verschillende interpretaties, onze daden zijn veel vager en dubbelzinniger. Om die reden verklaren we onszelf vaak met woorden. Woorden vatten de bedoeling van wat we doen veel duidelijker dan de daden op zich. God verrichtte in het verleden veel grote daden maar hij gaf een zekere voorkeur aan het Woord. Een van de redenen is volgens mij dat hij grote waarde hecht aan duidelijkheid en communicatie.

Een ander voorbeeld is wanneer Johannes hem “de Gedachte” zou hebben genoemd. “In het begin was de Gedachte, de Gedachte was bij God en de Gedachte was God.” Maar een van de verschillen tussen een gedachte en een woord is dat een woord over het algemeen gezien wordt als uitgaande van de denker met de bedoeling om communicatie tot stand te brengen. Ik denk dat Johannes wou dat we begrepen dat de Zoon van God zowel bestaat ten behoeve van de communicatie tussen hem en de Vader, en als historische verschijning ten behoeve van Gods communicatie naar ons.

Een derde voorbeeld is dat Johannes hem “de Emotie” had kunnen noemen. “In het begin was de Emotie, de Emotie was bij God en de Emotie was God.” Maar ook hier zou ik zeggen dat emoties geen duidelijke opvatting, bedoeling of betekenis hebben. Emoties zijn evenals daden, onduidelijk en hebben uitleg nodig – in woorden. Dus lijkt het me dat Jezus “het Woord” noemen, Johannes’ manier is om te benadrukken dat de Zoon van God er juist is ten behoeve van de communicatie. Ten eerste, en belangrijkste, is hij er en was hij er altijd al, in alle eeuwigheid voor de communicatie met de Vader. Op de tweede plaats, maar wel oneindig van belang voor ons, werd de Zoon van God de heilige communicatie voor ons. Men zou samengevat kunnen zeggen, Jezus “het Woord” noemen houdt in dat hij de “God-die-zich-uit” is.

• Alles wat niet God is, werd geschapen door het Woord

Johannes 1:3: “Alles is erdoor ontstaan, zonder het Woord is niets ontstaan van wat bestaat.”

Er zijn op z’n minst twee redenen waarom Johannes dit hier over het Woord zegt. De ene is dat het benadrukt dat hij God is. Wanneer we aan God denken, denken we meteen aan de Schepper. God is de bron en verklaring van alles wat er buiten God bestaat. Dus als Johannes zegt: “Alles is erdoor ontstaan, zonder het Woord is niets ontstaan van wat bestaat,” betekent dat hij God is en hij niet geschapen werd.

De andere reden komt in vers 10 naar voren: “Het Woord was in de wereld, de wereld is door Hem ontstaan en toch kende de wereld Hem niet.” Het punt hier lijkt de ernst van ‘s werelds bedorven blindheid te onderstrepen evenals de omvang van het kwaad van de wereld bestaande uit het verwerpen van Jezus. Hij komt tot ons als de Maker en toch wil de wereld hem niet welkom heten.

Wat hebben we tot dusver gezien over het tot-mens-geworden-Woord? 1) Hij is Jezus Christus, Redder en gezalfde Koning. 2) Hij is God, de tweede persoon binnen de Drievuldigheid. 3) Hij is het Woord – God-in-Communicatie, God-die-zich-uit. 4) Hij is de Schepper van alle dingen.

• Het tot-mens-geworden-Woord draagt leven in zich, en dat leven wordt het licht voor de mensen

Johannes 1:4: “In het Woord was leven en het leven was het licht voor de mensen.”

Al het leven komt voort uit het Woord. Dat is duidelijk want, zoals we al eerder hebben gezien, hij is de Schepper van alle dingen. Maar hier ligt de focus waarschijnlijk op spiritueel leven. Met andere woorden, er zijn twee overweldigende problemen waar wij mensen tegenaan lopen: wij zijn spiritueel dood en dus spiritueel blind. Johannes zegt hier: Jezus is het middel voor beide problemen: Hij heeft het leven dat wij nodig hebben en dat leven wordt het Licht dat we nodig hebben.

Johannes 5:21 luidt: “De Zoon maakt levend wie Hij wil.” Anders gezegd, hij doet voor ons spiritueel wat hij deed voor Lazarus toen hij voor Lazarus’ graf stond en tegen de dode man zei: ‘Lazarus kom naar buiten!’ (Johannes 11:43).

En hoe verhoudt zich dat leven, gegeven door Jezus, tot het licht? Op twee manieren. De ene zorgt ervoor dat we zien. Wanneer dode mensen het leven wordt gegeven, zien zij. Of, om het anders te bekijken, wanneer u geboren bent, ziet u. Het is dus spiritueel. Jezus zei tegen Nikodemus: “Werkelijk, Ik verzeker u, alleen wie opnieuw wordt geboren, kan het koninkrijk van God zien” (Johannes 3:3). Dus Jezus geeft eerst leven en dan wordt dat leven het licht – de gave om de spirituele werkelijkheid te zien.

De andere manier waarop het leven dat Jezus geeft, in relatie staat tot het licht is niet dat het je in staat stelt om te zien maar dat Jezus zelf het Licht is dat wordt gezien. Waar zijn we per slot van rekening blind voor wanneer we ongelovigen zijn? We zijn blind voor de waarheid, schoonheid en waarde – de glorie – van Jezus. Dus als Johannes zegt: ”In het Woord was leven en het leven was het licht voor de mensen,” bedoelt hij waarschijnlijk dat Jezus Christus, het tot-mens-geworden-Woord, zowel het vermogen is om spirituele grootheid te zien als de grootheid die gezien wordt.

Dat is wat er in vers 14 staat: “Het Woord is mens geworden en heeft in ons midden gewoond, vol van genade en waarheid, en wij hebben zijn grootheid gezien.” En dat is waarvoor Jezus bad in Johannes 17:24: “Vader, U hebt hen aan Mij geschonken, laat hen dan zijn waar Ik ben. Dan zullen zij de grootheid zien die U Mij gegeven hebt.” En dat is wat hij beweerde toen hij twee keer zei: “Ik ben het licht voor de wereld” (Johannes 8:12 en 9:5). Dus het tot-mens-geworden-Woord heeft het leven in zich en dat leven wordt het Licht voor de mensen. Hij is het vermogen om te zien en de grootheid die gezien wordt.

Samengevat, welke vijf waarheden over het tot-mens-geworden-Woord hebben we gezien?

• Hij is Jezus Christus nadat hij mens is geworden: Redder en door God gezalfde Koning van alles.
• Hij is God: Hij was bij God en was God.
• Hij werd het Woord genoemd: God-in-communicatie, God-die-zich-uit.
• Hij is de Schepper: alle dingen zijn door hem gemaakt maar hijzelf is niet geschapen.
• Hij is het leven en het Licht: het levend vermogen om te zien en de allesbevredigende grootheid om te zien.

Ten slotte, welke reacties kunt u geven op al deze onthullingen over Jezus Christus, het tot-mens-geworden-Woord?

Een reactie: Ik ken hem niet en ontvang hem niet

Een is beschreven in vers 10-11: “Het Woord was in de wereld, de wereld is door Hem ontstaan en toch kende de wereld Hem niet. (11) Hij kwam naar wat van Hem was, maar wie van Hem waren hebben Hem niet ontvangen.” Dat zou je kunnen horen en dan zeggen: “Ik ken hem niet en ontvang hem niet.” Dat is iets zeer schrikbarends om te zeggen over je Maker, je Leven en je Licht. Op z’n minst vraag ik u dit niet lichtzinnig te zeggen deze Kerst.

Een andere reactie: ik ken hem en ontvang hem

De andere reactie kan gevonden worden in de verzen 12-13: “Wie Hem wel ontvingen en in zijn naam geloven, heeft Hij het voorrecht gegeven om kinderen van God te worden. (13) Zij zijn niet op natuurlijke wijze geboren, niet uit lichamelijk verlangen of uit de wil van een man, maar uit God.” Dat is de reactie waarvoor ik bid deze morgen. Ontvang dit geweldig tot-mens-geworden-Woord. Ontvang hem als Redder en Koning, God en Woord, Schepper, Leven en Licht. En alles wat God voor u is in hem!

Kerst is als God die zijn Zoon naar de wereld zendt om alle Bin Ladens³van de wereld te vinden, die zich verstoppen in de grotten van de duisternis en de dood. In plaats van vlammen in de grotten te werpen, staat hij eerst aan de ingang van de grotten en zegt: “Kom naar buiten het licht in want ik ben aan het kruis gestorven voor zondaars. Wanneer je me ontvangt als je God, je Plaatsvervanger en je Schat, telt mijn dood als jouw dood en mijn gerechtigheid als jouw gerechtigheid, en zul je eeuwig leven hebben.”

---

Noot van de vertaler

¹Bijbelteksten zijn geciteerd uit de Nieuwe Bijbelvertaling van 2021 (NBV21)

² Mattheüs 1:20-21
³ Osama bin Laden (1957 – 2011), moslim-terrorist die wordt gezien als het brein achter onder andere de aanslag op de Twin Towers in 2001 (“Nine-Eleven”)