Huwelijk: Streven naar gelijkvormigheid met Christus in het verbond

Uit Bijbelse Boeken en Preken

Efeziërs 5:21-33

Aanvaard elkaars gezag uit eerbied voor Christus. 22 Vrouwen, erken het gezag van uw man zoals dat van de Heer, 23 want een man is het hoofd van zijn vrouw, zoals Christus het hoofd is van de kerk, het lichaam dat Hij gered heeft. 24 En zoals de kerk het gezag van Christus erkent, zo moeten vrouwen in ieder opzicht het gezag van hun man erkennen. 25 Mannen, heb uw vrouw lief, zoals Christus de kerk heeft liefgehad en zich voor haar heeft prijsgegeven 26 om haar te heiligen, haar te reinigen met het water en met woorden 27 en om haar in al haar luister bij zich te nemen, zodat ze zonder vlek of rimpel of iets dergelijks zal zijn, heilig en zuiver. 28 Zo moeten mannen hun vrouw liefhebben, als hun eigen lichaam. Wie zijn vrouw liefheeft, heeft zichzelf lief. 29 Niemand haat ooit zijn eigen lichaam, integendeel, men voedt en verzorgt het, zoals Christus de kerk, 30 want dat is zijn lichaam en wij zijn de ledematen. 31 ‘Daarom zal een man zich losmaken van zijn vader en moeder en zich hechten aan zijn vrouw, en die twee zullen één lichaam zijn’ 32 In deze woorden schuilt een groot geheim – ik betrek ze op Christus en de kerk. 33 Maar ook voor elk van u geldt dat ieder zijn vrouw moet liefhebben als zichzelf, en dat een vrouw ontzag moet hebben voor haar man.¹

Inhoud 1 Gebaseerd op genade 2 Genade: Mensen beter behandelen dan ze verdienen 3 Genade: Kracht om te stoppen met zondigen 4 De evangelische weg naar confrontatie 5 Efeziërs 5:25-27: Voorbij de vergeving en verdraagzaamheid 6 Mannen veranderen vrouwen 7 Betreding van gevaarlijk terrein 8 Vrouwen veranderen mannen 9 Het gevaar van zeuren 10 Christus stierf om verandering mogelijk te maken 11 Vergeving en verdraagzaamheid zorgen voor verandering

Gebaseerd op genade

Je kunt niet vaak genoeg zeggen dat het huwelijk een representatie is van Christus en de kerk. Dat is wat Noël² zei. Een van de redenen dat ze gelijk heeft is dat het helder maakt dat het huwelijk gebaseerd is op genade. Christus streeft naar zijn bruid, de kerk, via genade, en verkrijgt haar voor zich via genade, houdt haar in stand via genade, en zal haar voor zich perfectioneren via genade. Wij verdienen niets van dit alles. Wij verdienen veroordeling. Het komt allemaal dankzij genade.

Genade: Mensen beter behandelen dan ze verdienen

De afgelopen twee weken hebben we benadrukt dat deze genade echtgenoten kracht geeft om hun verbond in stand te houden met behulp van vergeving en verdraagzaamheid. Deze nadruk vindt plaats bij het hart van wat genade is: mensen beter behandelen dan ze verdienen. Dit is een van de centrale thema’s in de Christelijke ethiek:

Heb je vijanden lief, wees goed voor wie jullie haten, zegen wie jullie vervloeken, bid voor wie jullie slecht behandelen. Als iemand je op de wang slaat, bied hem dan ook de andere wang aan, en weiger iemand die je je bovenkleed afneemt ook je onderkleed niet.…Nee, heb je vijanden lief, doe goed en leen geld aan anderen zonder iets terug te verwachten; dan zullen jullie rijkelijk worden beloond, en zullen jullie kinderen van de Allerhoogste zijn, want ook Hij is goed voor wie ondankbaar en kwaadwillig is. (Lucas 6:27-29, 35-36)

Deze geboden houden niet op eisen van Jezus te zijn als we gaan trouwen. Als we met het goede reageren op het kwaad, hoeveel temeer zal dat zijn in het huwelijk.

Genade: Kracht om te stoppen met zondigen

Dat is waar we tot zover de nadruk op hebben gelegd door te stellen dat het huwelijk gebaseerd is op Gods genade voor ons. Maar nu wil ik de nadruk leggen op een ander feit over genade. Zij geeft niet alleen kracht om te verdragen dat er tegen je wordt gezondigd, zij geeft ook kracht om te stoppen met zondigen.

Bij al onze nadruk op vergeving en verdraagzaamheid zou je de indruk kunnen krijgen dat geen van onze zondige eigenschappen of onze vervelende eigenzinnigheden ooit veranderen – of ooit zouden moeten veranderen. Dus alles wat we kunnen doen is vergeven en verdragen. Maar wat ik vandaag wil proberen uit de Schrift te laten zien, is dat God niet alleen genade verleent om te vergeven en te verdragen, maar ook om te veranderen zodat minder vergeving en verdraagzaamheid nodig zijn. Ook dat is een genadegift. Genade is niet slechts een kracht om goed te doen in ruil voor kwaad; het is ook een kracht om minder kwaad te doen. Zelfs kracht om minder hinderlijk te zijn. Genade zorgt ervoor dat je wilt veranderen voor de glorie van Christus en voor het plezier van uw wederhelft. En genade is de kracht om dat te doen.

De evangelische weg naar confrontatie

Je zou kunnen zeggen dat we hier zijn gekomen via een omweg. De nadruk op vergeving en verdraagzaamheid kwam eerst omdat het de essentiële, rotsvaste basis voor verandering is. Met andere woorden, de robuuste verbondsbelofte die gebaseerd is op genade, geeft zekerheid en hoop waar de roep om verandering gehoord kan worden zonder dat het voelt als een bedreiging. Alleen wanneer een vrouw of man het gevoel heeft dat de ander totaal toegewijd is – zelfs als hij of zij niet verandert – alleen dan kan de roep om verandering aanvoelen als genade in plaats van als een ultimatum.

Dus vandaag benadruk ik dat het huwelijk niet statisch zou hoeven zijn en, zo God het wil, niet statisch zou moeten zijn – geen verandering, alleen volharding. Zelfs dat is in Gods ogen beter dan scheiden en heeft in zich glorie. Maar dat is niet de beste voorstelling van Christus en de kerk. Ja, de volharding vertelt de waarheid over Christus en de kerk. Maar de onwil om te veranderen doet dat niet.

Efeziërs 5:25-27: Voorbij de vergeving en verdraagzaamheid

Daarmee komen we bij onze tekst: eerst alleen maar drie verzen uit Efeziërs 5. Stel je eens de gevolgen voor van Efeziërs 5:25-27 voor het huwelijk als “het streven naar gelijkvormigheid met Christus in het verbond.” Luister eens hoe deze verzen ons brengen voorbij vergeving en verdraagzaamheid. Luister eens naar de manier waarop mannen van hun vrouwen dienen te houden:

Mannen, heb uw vrouw lief, zoals Christus de kerk heeft liefgehad en zich voor haar heeft prijsgegeven om haar te heiligen, haar te reinigen met het water en met woorden en om haar in al haar luister bij zich te nemen, zodat ze zonder vlek of rimpel of iets dergelijks zal zijn, heilig en zuiver.

Mannen veranderen vrouwen

In Christus’ relatie met de kerk zoekt hij duidelijk de transformatie van zijn bruid in iets wat moreel en spiritueel vol pracht is. En hij zoekt dat ten koste van zijn leven. Laten we eens stil staan bij de gevolgen van deze passage op de denk- en handelswijze van een man met het oog op het veranderen van zijn vrouw. We zullen over een paar minuten komen tot de wil van de vrouw om haar man te veranderen.

Het eerste gevolg is dat de man, die liefheeft zoals Christus, een unieke verantwoordelijkheid draagt voor de morele en spirituele groei van zijn vrouw – wat inhoudt dat gedurende de tijd, als God het wil, er een verandering zal zijn.

Betreding van gevaarlijk terrein

Ik besef dat ik op dit punt – ongeacht hoe ik hier ben gekomen – gevaarlijk terrein betreed. Ik zou een egoïstische, kleingeestige en bazige echtgenoot in de kaart kunnen spelen, die geen gevoel heeft voor het onderscheid van verrijkende verschillen tussen hem en zijn vrouw, en voor morele en spirituele zwakheden of tekorten die veranderd moeten worden. Zo’n man zal zeer waarschijnlijk dat wat ik zeg, vervormen in een volmacht om elk aspect van zijn vrouws gedrag te controleren, en de maatstaven voor wat hij probeert te veranderen zullen zijn eigen egoïstische wensen zijn, verhuld in spirituele taal.

Maar een eerlijke blik op deze tekst brengt ons daar niet. Het brengt ons tot een heel andere houding. Kijk eens naar deze drie constateringen:

1) De man is zoals Christus maar is niet Christus

De man is zoals Christus, wat betekent dat hij Christus zelf niet is. Vers 23: “Want een man is het hoofd van zijn vrouw, zoals Christus het hoofd is van de kerk.” Het woord zoals betekent niet dat de man op alle manieren zoals Christus is. De man is beperkt in kracht, niet almachtig zoals Christus. De man is beperkt en feilbaar in wijsheid, niet alwijs zoals Christus. De mans is zondig, niet perfect zoals Christus. Daarom moeten wij mannen niet denken dat we onfeilbaar zijn. We kunnen ons vergissen in wat we veranderd zouden willen zien bij onze vrouwen. Dat is de eerste constatering.

2) Gelijkvormigheid met Christus, niet met de man

Het doel van de mans goddelijke veranderwens bij zijn vrouw is gelijkvormigheid met Christus, niet gelijkvormigheid met hemzelf. Let eens op de sleutelwoorden in de verzen 26 en 27. Vers 26: “om haar te heiligen.” Vers 27: “om haar in al haar luister bij zich te nemen.” Vers 27 nogmaals: “zodat ze zonder vlek of rimpel of iets dergelijks zal zijn, heilig en zuiver.” Deze woorden duiden erop dat onze wensen voor onze vrouwen gemeten worden met Gods norm voor heiligheid, niet onze norm van louter persoonlijke voorkeuren.

3) Sterven voor de vrouw

De derde constatering is de belangrijkste: Waarheen Paulus uiterst verbazingwekkend de aandacht trekt is de manier waarop Christus de transformatie van zijn bruid nastreeft, door voor haar te sterven. Verzen 25-26: “Mannen, heb uw vrouw lief, zoals Christus de kerk heeft liefgehad en zich voor haar heeft prijsgegeven om haar te heiligen.” Dat is het radicaalste wat ooit over een man is of kan worden gezegd betreffende de manier waarop hij zijn vrouw leidt naar de gelijkvormigheid met Christus in het huwelijksverbond. Mannen, streven wij haar gelijkvormigheid met Christus na door het haar op te dringen of door voor haar te sterven? Als wij haar leiden of zelfs, als dat nodig mocht zijn, haar confronteren, zijn we dan zelfverheffend of zelfverloochenend? Is er minachting of mededogen?

Als een man op al die manieren liefhebbend en wijs is zoals Christus, zal zijn veranderwens voor zijn vrouw, bij een bescheiden vrouw, aanvoelen als gediend worden in plaats van vernederd worden. Christus wil duidelijk dat zijn bruid groeit in heiligheid. Maar hij stierf om dat mogelijk te maken. Dus broeders, beheer uw wens voor de verandering van uw vrouw met behulp van de zelfverloochenende dood van Christus. Moge God ons de bescheidenheid en de moed geven om onze methoden af te meten aan het lijden van Christus (zie Titus 2:14; Openbaring 19:7.)

Vrouwen veranderen mannen

Laten we ons nu wenden tot de veranderwens van de vrouw voor haar man. Dit is geen boodschap over wat leiderschap en onderwerping inhouden. Maar om de punten te maken, die ik maak, moet ik aanstippen wat leiderschap en onderwerping niet zijn. Ik zei al dat een mans leiderschap niet identiek is aan Christus’ leiderschap. Het is zoals dat. Dus overeenkomstig is de vrouws overgave aan de man niet identiek aan haar overgave aan Christus. Het is zoals dat. Als vers 22 luidt: “Vrouwen, erken het gezag van uw man zoals dat van de Heer,” betekent het woord zoals niet dat Christus en de man dezelfde zijn. Christus is oppermachtig, de man is dat niet. Haar trouw geldt in de eerste plaats voor Christus, niet voor haar man. De analogie werkt alleen als de vrouw zich absoluut onderwerpt aan Christus, niet absoluut aan de man. Dan zal ze in een positie zijn om zich aan de man te onderwerpen zonder verraad of afgoderij te begaan.

Een van de dingen die dit inhoudt, is dat de vrouw de noodzaak voor verandering in haar man zal zien. En ze kan de transformatie van haar man nastreven en zou deze moeten nastreven, zelfs als ze hem respecteert als haar hoofd – haar leider, beschermer en kostwinner. Er zijn verschillende andere redenen waarom ik dit zeg.

1) Bidden: Een veranderverzoek

Een is de functie van bidden in de relatie tussen Christus en zijn kerk. Een vrouw is verbonden met Christus op de manier waarop de kerk verbonden zou moeten zijn met Christus. De kerk bidt tot Christus – of tot God de Vader door Christus. Als de kerk bidt tot haar man, vraagt zij hem om dingen op een bepaalde manier te doen. Als we ziek zijn, vragen we hem om genezing. Als we hongerig zijn, vragen we om ons dagelijks brood. Als we verloren zijn, vragen we om sturing. Enzovoort. Omdat we geloven in de absolute almacht van Christus om over alles te heersen, betekent dit dat we kijken naar de huidige situatie die hij bestemd heeft, en dat we hem vragen om dit te veranderen.

Ik schets hier slechts een analogie, niet een exacte vergelijking. De kerk “confronteert” Jezus nooit met zijn onvolmaaktheden. Hij heeft geen onvolmaaktheden. Maar we zoeken bij hem veranderingen in de situatie die hij heeft bestemd. Dat is wat smeekbedes zijn. Dus vrouwen, in deze analogie, zullen hun mannen vragen om iets te veranderen in de manier waarop hij dingen doet.

2) Alle mannen hebben verandering nodig

Maar de belangrijkste reden waarom we kunnen zeggen dat vrouwen de transformatie van hun mannen nastreven en zouden moeten nastreven, is dat mannen alleen vergelijkbaar zijn met Christus in de relatie met hun vrouwen. Wij zijn niet Christus. En een van de belangrijkste verschillen is dat wij, mannen, moeten veranderen en Christus niet. Wij zijn zoals Christus in de huwelijksrelatie maar we zijn niet Christus. Anders dan Christus zijn wij zondig, beperkt en feilbaar. Wij moeten veranderen. Dat is een duidelijke en algemene nieuwtestamentische leer. Alle mannen en vrouwen moeten veranderen.

3) Vrouwen zijn liefhebbende zusters in Christus

Een andere factor om rekening mee te houden, is dat vrouwen niet alleen maar echtgenotes zijn maar in Christus ook liefhebbende zusters zijn. Er is een unieke manier voor een onderdanige vrouw om een zorgzame zuster te zijn voor haar imperfecte broeder-man. Ze zal bijvoorbeeld op z’n tijd Galaten 6:1 in deze zaak volgen: “Broeders en zusters, wanneer u merkt dat een van u een misstap heeft begaan moet u, die door de Geest geleid wordt, hem zachtmoedig weer op het rechte pad brengen.” Ze zal dat voor hem doen.

En niet alleen Galaten 6:1 maar evengoed andere passages. Bijvoorbeeld, beide – de spirituele man en de spirituele vrouw – zullen Mattheüs 18:15 gehoorzamen indien nodig en zullen dat doen met de unieke houding die leiderschap en onderwerping oproepen: “Als je broeder of zuster tegen je zondigt, moet je die persoon onder vier ogen daarop aanspreken.”

Het gevaar van zeuren

Dit alles moet in balans zijn als het gevaar van zeuren op de loer ligt. Het is triest als een vrouw verlangt van haar man dat hij opstaat en verantwoordelijkheid neemt om het gezin spiritueel te leiden maar hij dat niet doet. Daarover zullen we spreken in de komende weken. Maar het woord zeur bestaat in het Nederlands om ons ervoor te waarschuwen dat er zoiets is als excessieve aansporing. De apostel Petrus waarschuwt hiertegen in krachtige bewoording in 1 Petrus 3:1. Hij zegt: “Voor u, vrouwen, geldt hetzelfde: erken het gezag van uw man. Dan zullen mannen die weigeren Gods woord te gehoorzamen daarvoor gewonnen worden door het gedrag van hun vrouw, zonder dat zij iets hoeft te zeggen.” Dit gaat vooral over een ongelovige echtgenoot maar het principe is veel breder van toepassing.

Ik denk niet dat dit betekent dat een vrouw niet kan praten met haar man. Maar ongetwijfeld betekent het dat er een type praten bestaat, dat contraproductief werkt. “Zonder dat zij iets hoeft te zeggen” betekent irriteer hem niet met gevraag. Zeur hem niet aan de kop. Wees wijs als een slang en onschuldig als een duif. Wees kritisch of je wel een woord moet laten vallen. Win hem vooral, zo zegt Petrus, met uw gedrag zodat hij ziet hoe zuiver u leeft uit ontzag voor God (1 Petrus 3:2).

Christus stierf om verandering mogelijk te maken

Wat ons terugbrengt bij onze tekst en wat Paulus zei tegen echtgenoten. Vers 25-26: “Mannen, heb uw vrouw lief, zoals Christus de kerk heeft liefgehad en zich voor haar heeft prijsgegeven om haar te heiligen.” Het zijn niet alleen vrouwen die proberen hun huwelijkspartners te winnen met hun gedrag. Dit is het primair middel waarmee Christus de kerk won. Hij stierf voor haar. Dus vrouwen winnen hun mannen vooral met hun levens vol opofferende liefde, en mannen winnen hun vrouwen vooral met levens vol opofferende liefde.

Vergeving en verdraagzaamheid zorgen voor verandering

Dat betekent, als je de tijd neemt en erover nadenkt, dat alles wat ik zei over vergeving en verdraagzaamheid in de vorige twee weken niet slechts een middel is ter volharding voor wat niet zal veranderen, maar ook een middel ter verandering via opofferende, liefhebbende volharding. Weinig dingen hebben een grotere, transformerende invloed op een echtgenoot of een echtgenote dan de lankmoedige, vergevende liefdesoffers van de huwelijkspartner. Er is plek voor confrontatie. Er is plek voor nastreving van gelijkvormigheid met Christus in het huwelijksverbond. Het leven is niet alleen maar vergeving en verdraagzaamheid. Echte verandering kan plaats vinden. Echte verandering moet plaats vinden. Christus stierf om dat mogelijk te maken. En hij roept ons, mannen en vrouwen, op om op die manier lief te hebben.

---

Noot van de vertaler

¹ Bijbelteksten zijn geciteerd uit de Nieuwe Bijbelvertaling van 2021 (NBV21)

²Noël Piper is de vrouw van John Piper, de auteur van dit stuk