Jezus is het einde van etnocentrisme

Uit Bijbelse Boeken en Preken

Raciale Harmonie Zondag

Lucas 4:16-30¹

Hij kwam ook in Nazaret, waar Hij was opgegroeid, en volgens zijn gewoonte ging Hij op sabbat naar de synagoge. Toen Hij opstond om voor te lezen, 17 werd Hem de boekrol van de profeet Jesaja overhandigd, en Hij rolde hem af tot de plaats waar geschreven staat: 18 ‘DE GEEST VAN DE HEER RUST OP MIJ, WANT HIJ HEEFT MIJ GEZALFD. OM AAN ARMEN HET GOEDE NIEUWS TE BRENGEN HEEFT HIJ MIJ GEZONDEN, OM AAN GEVANGENEN HUN VRIJLATING BEKEND TE MAKEN EN AAN BLINDEN HET HERSTEL VAN HUN ZICHT, OM ONDERDRUKTEN HUN VRIJHEID TE GEVEN, 19 OM EEN GENADEJAAR VAN DE HEER UIT TE ROEPEN.’ 20 Hij rolde de boekrol op, gaf hem terug aan de dienaar en ging weer zitten; de ogen van alle aanwezigen in de synagoge waren op Hem gericht. 21 Hij zei tegen hen: ‘Vandaag is de schrifttekst die jullie gehoord hebben in vervulling gegaan.’ 22 Allen betuigden Hem hun bijval en verwonderden zich over de genaderijke woorden die uit zijn mond vloeiden, en ze zeiden: ‘Dat is toch de zoon van Jozef?’ 23 En Hij zei tegen hen: ‘Ongetwijfeld zullen jullie Me dit gezegde voorhouden: Geneesheer, genees uzelf. Doe alles waarvan wij gehoord hebben dat het in Kafarnaüm gebeurd is, ook hier in uw vaderstad.’ 24 Hij vervolgde: ‘Luister, Ik zeg jullie dat geen enkele profeet welkom is in zijn vaderstad. 25 Maar Ik zeg het jullie zoals het is: in de tijd van Elia, toen de hemel drie jaar en zes maanden lang gesloten bleef en er in het land een grote hongersnood uitbrak, waren er veel weduwen in Israël. 26 Toch werd Elia niet naar een van hen gezonden, maar naar een weduwe in Sarepta bij Sidon. 27 En in de tijd van de profeet Elisa waren er veel mensen in Israël met een huidziekte die hen onrein maakte. Toch werd niemand van hen gereinigd, maar wel de Syriër Naäman.’ 28 Toen de aanwezigen in de synagoge dit hoorden, ontstaken ze in grote woede. 29 Ze sprongen op en dreven Hem de stad uit, naar de rand van de berg waarop hun stad gebouwd was, om Hem in de afgrond te storten. 30 Maar Hij liep midden tussen hen door en vertrok.

Vorige zondag probeerde ik de bazuin te blazen voor een visie die ik het Stichten van Passie noemde. Kunnen we samenkomen als een complete kerkgemeenschap, samen een droom omarmen en in 2002 een kerk stichten ergens anders in de Twin Cities² – of zelfs verderop (zoals in Charlotte, NC³ om op te trekken samen met de BGEA⁴ aldaar)? Ik noemde dat Stichten van Passie zodat het duidelijk is dat het een specifieke concentratie betreft op de verklaring van onze kerkelijke missie: Wij bestaan ter verspreiding van een passie voor de oppermacht van God in alles ten behoeve van de vreugde van alle mensen via Jezus Christus. Maar ik maakte duidelijk dat het doel niet het stichten van de een of andere kerk is. Ik gaf er een specifieke beschrijving voor: God-gericht, Christus-vererend, Bijbel-doordrenkt, missie-aandrijvend, ziel-winnend, gerechtigheid-nastrevend, enzovoort.

Inhoud 1 Het streven naar gerechtigheid 2 We moeten meer God-gericht, Christus-vererend en Bijbel-doordrenkt zijn 3 De verlamming van imperfectie 4 Leef voor een groot doel, niet voor groot gemak 5 We hebben William Wilberforcen6 nodig 6 Lucas 4:16-30: Het Koninkrijk is etnisch anders dan u denkt 7 Mattheüs 8:5-13: Geloof in Jezus overtroeft etniciteit 8 Niet kleur maar geloof in Christus

Het streven naar gerechtigheid

Toen ik de term “gerechtigheid-nastrevend” gebruikte, had ik op z’n minst twee kwesties in gedachten: de nadruk van deze zondag op raciale harmonie en de nadruk van komende zondag op de onschendbaarheid van het leven. Twee van de grote kwesties van ons eigen land hier aan het begin van de 21^ste eeuw zijn de kwesties van raciale rechtvaardigheid en het recht van ongeborenen. Ik geloof dat er binnen de kerk een verband ligt tussen rechtvaardigheid nastreven enerzijds en God-gericht, Christus-vererend en Bijbel-doordrenkt zijn anderzijds.

We moeten meer God-gericht, Christus-vererend en Bijbel-doordrenkt zijn

Een van de redenen dat de evangelische kerk – vooral de witte evangelische kerk (zelfs die aanduiding is ongelukkig want het zou dan “zwarte kerk” zijn) – een van de redenen dat we niet streefden naar raciale rechtvaardigheid en het recht van ongeboren leven met zoveel passie als we maar zouden kunnen, is dat we niet zo God-gericht, Christus-vererend en Bijbel-doordrenkt zijn als we denken dat we zijn.

Als we zeggen: “Wij bestaan ter verspreiding van een passie voor de oppermacht van God in alles ten behoeve van de vreugde van alle mensen via Jezus Christus,” hebben we dan echt diep nagedacht over hoe God het allerhoogste wordt gemaakt in raciale relaties? Hebben we nagedacht hoe Christus wordt vereerd in raciale relaties? Hebben we gevraagd hoe de Bijbel ons vervult in ons denken, voelen en handelen ten aanzien van etnische relaties en kwesties rond rassen in onderwijs, huisvesting, economie en de samenstelling van het lichaam van Christus⁵? Vormen de oppermacht van God, de glorie van Christus en de radicale boodschappen van de Bijbel ons denken, voelen en handelen in “alles ten behoeve van de vreugde van alle mensen”?

De verlamming van imperfectie

Dus wanneer we denken aan het oprichten van een kerk, is dat niet omdat we succesvol zijn en zodoende bereid om onszelf te vermenigvuldigen. Als we wachten totdat we succesvol zijn om zoiets te durven doen, zullen we het nooit wagen – en zou u nooit trouwen of getrouwd blijven, of uw eerste baan accepteren of uw baan behouden, of op zending gaan of op zending blijven, of besluiten kinderen te krijgen of een evangelische dienst beginnen. Weinig dingen verlammen goede mensen meer dan hun imperfectie. Oh, ik wou dat God zorgde voor mensen die wouden luisteren en leren, en die de verlammende kritiek van neezeggers links laten liggen. We proberen geen kerk op te richten omdat we perfect zijn maar omdat we een droom hebben: dat de nieuwe kerk op een nieuwe plaats met andere leiders een aantal dingen veel beter doet dan wij ze hier doen, op basis van dezelfde Bijbelse visie.

Leef voor een groot doel, niet voor groot gemak

Een van de manieren waarop ik denk over Stichten van Passie is dat we mensen plaatsen die toegewijd zijn aan leven voor een groot doel, niet voor het grote gemak. Ik heb eerder gepredikt onder de kop: Christen zijn, wil zeggen afgaan op nood, niet op comfort. Opstaan in de morgen en ’s avonds naar bed gaan, niet dromend over hoe mijn comfort te vergroten maar hoe sommige grote op God-gerichte doelen te bevorderen. Stichten van Passie betekent het plaatsen van mensen die niet dag en nacht bezig zijn met het nastreven van zelfbehoud, zelfverheerlijking en zelfvermaak maar die iets groters en geweldiger nastreven dan zichzelf, hun familie of hun kerk.

Wat is het groter Doel waar u voor leeft? Deze zondag en komende zondag zal ik vragen, Zullen er sommigen zijn onder u – honderden onder u – die zeggen: “Het is het hoge doel van mijn leven om Jezus Christus te vereren door God-gerichte, Bijbel-doordrenkte raciale rechtvaardigheid en raciale harmonie?” Of die zeggen: “Het is het hoge doel van mijn leven om Jezus Christus te verheerlijken door God-gerichte, Bijbel-doordrenkte rechten voor ongeborenen.” Oh, dat God, tegen al die narcisme, tijdelijke loyaliteit en ongedisciplineerde toewijding, mannen en vrouwen opvoedt, die een groot doel steunen, niet zoals adrenaline dat doet maar zoals het hart dat doet! Adrenaline geeft een stoot nodige energie en laat dan het lichaam varen. Het hart blijft leven pompen in het lichaam in goede tijden en moeilijke tijden, winter en zomer, bij verdriet of blijdschap, sterkte of zwakheid, ziekte of gezondheid! Meer kransslagader-Christenen voor het doel van raciale gerechtigheid graag, niet alleen maar adrenaline-Christenen!

We hebben William Wilberforcen⁶ nodig

Wie onder u zijn de William Wilberforcen van onze tijd? Hij was een door-en-door Christen, bruisend evangelisch en blijvend gepassioneerd voor het doel van raciale rechtvaardigheid in Engeland. Op 28 oktober 1787 toen hij 28 was, schreef hij in zijn dagboek: “God Almachtig heeft voor mij twee grote doelen neergezet, de afschaffing van de Slavenhandel en de Reformatie van [Moralen]” (John Pollock, Wilberforce, p. 69). Strijd na strijd in het parlement werd hij verslagen want de Afrikaanse slavenhandel was te zeer verweven in de financiële belangen van de natie. Maar hij gaf nooit op en bleef niet bij de pakken neerzitten. Hij was geen adrenaline-Christen maar een kransslagader-Christen. Op 24 februari 1807 om 4 uur ’s ochtends, twintig jaar nadat hij in zijn dagboek schreef, werd de beslissende stem uitgebracht en werd de Slavenhandel illegaal. Toch was het werk na 20 jaar volharding nog niet gedaan. Want hoe zit het met slavenhouderij op zich? Op 26 juli 1833, 16 jaar later, en drie dagen voor zijn overlijden, was de stemming rond en werd slavernij illegaal in Engeland en zijn koloniën.

Dus als ik aan Stichten van Passie denk, denk ik aan het stichten van een kerk om zo’n passie te kweken – passie als een kransslagader, niet als adrenaline. God-gerichte, Christus-vererende, Bijbel-doordrenkte, naar rechtvaardigheid strevende, nimmer aflatende toewijding aan een groots Doel en niet aan gemak.

Dus als we God centraal willen stellen en Christus willen vereren en Bijbel-doordrenkt willen zijn, laten we dan naar de evangeliën gaan en naar Jezus luisteren en kijken hoe Jezus een einde maakt aan etnocentrisme. Etnocentrisme – overtuiging of gevoel dat mijn etnische groep als superieur of geprivilegieerd behandeld moet worden.

Lucas 4:16-30: Het Koninkrijk is etnisch anders dan u denkt

We beginnen met Lucas 4:16-30. Hier heb je de lokaal opgegroeide jongen die terugkomt in zijn vaderstad Nazaret nadat hij zijn naam gevestigd had in Kafarnaüm. Hij gaat naar de synagoge op sabbat en een menigte komt om naar hem te luisteren. En wat hij doet in dit bericht is haast niet te geloven. Hij sticht bijna een rel aan. En hij doet dat met opzet. Eerst geven ze hem de boekrol van profeet Jesaja om uit voor te lezen, en hij kiest hoofdstuk 61. Dat gaat over de komende verlosser die de onderdrukten zal bevrijden en het genadejaar van de Heer zal uitroepen (verzen 18b-19); en hij beweert tegenover zijn luisterend publiek dat dit in vervulling is gegaan. Vers 21: “Hij zei tegen hen: ‘Vandaag is de schrifttekst die jullie gehoord hebben in vervulling gegaan.’” Dat was verbazingwekkend. Krantenkoppen: “Jongeman van hier beweert de Messias te zijn.” Maar dat zou niet zorgen voor een rel. Vers 22: “Allen betuigden Hem hun bijval en verwonderden zich over de genaderijke woorden die uit zijn mond vloeiden.” Zover niets aan de hand.

Maar kijk wat hij vervolgens zegt. Volkomen onverwacht! Onbegrijpelijk als je wilt dat mensen je volgen. Onbegrijpelijk als je alleen maar wilt dat de kerk groeit. Hij kiest ervoor om twee verhalen uit het Oude Testament te vertellen, die rechtstreeks indruisen tegen het etnocentrisme van zijn eigen vaderstad. Hij kon bijna niet aanstootgevender zijn. Hij weet wat hun reactie zal zijn want hij zegt in vers 24: “Luister, Ik zeg jullie dat geen enkele profeet welkom is in zijn vaderstad.” Anders gezegd, Ja, u bent nu goed over mij te spreken (v. 22) want u heeft uw eigen voorstelling van wat de Messias zal doen en hoe zijn koninkrijk eruit zal zien. Maar wacht totdat ik u vertel wat ik zal doen en hoe mijn koninkrijk eruit zal zien.

Dan vertelt hij verhaal nummer één. Verzen 25-26, genomen uit 1 Koningen 17: “Maar Ik zeg het jullie zoals het is: in de tijd van Elia, toen de hemel drie jaar en zes maanden lang gesloten bleef en er in het land een grote hongersnood uitbrak, waren er veel weduwen in Israël. (26) Toch werd Elia niet naar een van hen gezonden, maar naar een weduwe in Sarepta bij Sidon (Fenicië).” Uit het niets vertelt hij een verhaal over Gods voorbijgaan aan alle etnische Joden om een wonderlijke zegen te brengen aan een buitenlander, een heiden in het land Sidon (Fenicië). En hij doet dat schaamteloos, met kracht en zonder afzwakking of uitleg. Er waren vele weduwen in Israël maar God zegent een buitenlander.

En alsof dat nog niet genoeg was, vertelt hij een tweede verhaal in vers 27 uit 2 Koningen 5: “En in de tijd van de profeet Elisa waren er veel mensen in Israël met een huidziekte die hen onrein maakte. Toch werd niemand van hen gereinigd, maar wel de Syriër Naäman.” Weer is het punt: uit al de mensen die God had kunnen kiezen om van melaatsheid te genezen, koos hij een buitenlandse koning, een Syriër, geen Jood.

Deze twee verhalen misten niet hun doel, het etnocentrisme in Nazaret. Vers 28: “Toen de aanwezigen in de synagoge dit hoorden, ontstaken ze in grote woede. (29) Ze sprongen op en dreven Hem de stad uit, naar de rand van de berg waarop hun stad gebouwd was, om Hem in de afgrond te storten. (30) Maar Hij liep midden tussen hen door en vertrok.” Ze begrepen het en konden het niet waarderen.

Wat is nu het punt van dit verhaal? Het punt is: Het koninkrijk dat ik breng, zegt Jezus, is etnisch anders dan u denkt. Uw gekozen plaats als Israël heeft niet gezorgd voor bescheidenheid en barmhartigheid maar hoogmoed en verachting. Jezus is het einde van etnocentrisme. Kijk naar mij. Leer van mij, zegt hij, ik ben gekomen om mensen te verlossen uit elke etnische groep, niet slechts eentje of een paar. Wee u voor uw falen om in de rechtvaardigheid en genade van God zijn geestdrift te zien om uit alle volken een koninkrijk van priesters en vrienden samen te stellen.

Mattheüs 8:5-13: Geloof in Jezus overtroeft etniciteit

Ben ik te ver gegaan met het verkondigen van een wee tegen de mensen van Nazaret? U beslist wanneer u kijkt naar een ander verhaal, dit keer uit Mattheüs 8:5-13. Jezus beëindigt de Bergrede in Mattheüs 5-7 en dan, in Mattheüs 8:1-4, raakt hij een melaatse aan, de meest verachte en verbannen mensen in Israël, en heelt hem. Dan in Mattheüs 8:5 komt hij Kafarnaüm binnen en ontmoet hij de op één na meest verachte en aanstootgevende soort mensen – een Romeinse centurio. Zoals een Amerikaanse marinier ten opzicht van een Taliban-vrijheidsstrijder. Aan het feit dat deze specifieke centurio enige populariteit genoot onder de Joden (Lucas 7:3-5) wordt voorbijgegaan door Mattheüs. Het is voor zijn punt niet van belang. De man is een buitenlander, een niet-Jood. Dat is waar Mattheüs’ punt op duidt.

Wat zal het punt van dit verhaal zijn? De centurio smeekt Jezus door te zeggen: ‘Heer, mijn knecht ligt thuis verlamd op bed en lijdt hevige pijn.’ Zonder ook maar enige vraag of aarzeling zegt Jezus in vers 7: “Ik zal meegaan en hem genezen.” Dan zegt de centurio iets wat Jezus verbazingwekkend vindt. Vers 8: ‘Heer, ik ben het niet waard dat U onder mijn dak komt. Spreek slechts een enkel woord en mijn knecht zal genezen. (9) Ook ik ben iemand die onder andermans gezag staat en zelf weer soldaten onder zich heeft, en als ik tegen een soldaat zeg: “Ga!”, dan gaat hij, en tegen een andere: “Kom!”, dan komt hij en als ik tegen mijn slaaf zeg: “Doe dit!”, dan doet hij het.’

Wanneer Jezus dit hoort, zo staat in vers 10, is hij verwonderd. Dan neemt hij deze hele situatie waarvan iedereen dacht dat het ging over heling, macht en autoriteit, en maakt hij er iets heel anders van, namelijk een situatie over de uit vreemdelingen bestaande samenstelling van het koninkrijk en over de gevaren van het vertrouwen op een etnische identiteit om de zegeningen te krijgen. Vers 10b: “Ik verzeker jullie: bij niemand in Israël heb Ik zo’n groot geloof gevonden. (11) Ik zeg jullie dat velen uit het oosten en uit het westen zullen komen …” Oosten en westen! Wat is dat? Dat is Fenicië (de Gazastrook), Egypte, Griekenland, Arabië, Perzië (Jordanië, Iran, Irak, Afghanistan, Pakistan, India, China). En wat zal er gebeuren als ze komen – deze buitenlanders met hun onbesneden, niet-koosjer, vreemde gebruiken en vreemde verschijningen? Vers 11b: “… en [velen] met Abraham, Isaak en Jakob zullen aanliggen bij het feestmaal in het koninkrijk van de hemel, (12) maar de erfgenamen van het koninkrijk zullen worden verbannen naar de uiterste duisternis; daar zullen zij jammeren en knarsetanden.”

Dit is ontzettend schrikbarend! Moet u eens voelen hoe krachtig dit is. Hier zegt Jezus tegen het gekozen volk Israël dat eerst Romeinen, zoals deze gelovige centurio, en dan allerlei soorten onreine etnische niet-Joden, het koninkrijk van de hemel binnen zullen gaan, maar jullie, de “erfgenamen van het koninkrijk”, zullen naar de uiterste duisternis worden verbannen. Het is bijna ongehoord om zo over de gekozen stam te spreken. Wat zegt hij daar? Hij zegt: Jezus is het einde van etnocentrisme.

Of om het positiever te stellen: Jezus zegt dat met zijn komst, er een radicale nieuwe manier van het definiëren van de mensen van God zal zijn, namelijk, geloof in hem. Geloof in Jezus overtroeft etniciteit. Keer op keer gebeurt dit in de evangeliën:

1. Het verhaal van de goede Samaritaan – de vreemdeling is de held van barmhartigheid (Lucas 10:33).
2. De genezing van de tien melaatsen, en slechts één keert terug; en wat is hij? Een Samaritaan, de vreemdeling glanst door bescheiden dankbaarheid (Lucas 17:16).
3. De genezing van de Syro-Fenicische dochter (Markus 7:26).
4. Het aanbidden door de wijze mannen uit het oosten, waarschijnlijk uit Perzië of Arabië (Mattheüs 2:1).
5. En tot slot de dood en wederopstanding van Jezus wat hijzelf vooraf verklaart met de gelijkenis van de slechte pachters (Mattheüs 21:33-43). De eigenaar van de wijngaard zendt zijn zoon om de vruchten van zijn mensen in ontvangt te nemen. Ze vermoorden hem. En Jezus vraagt: “Wat zal de eigenaar doen?” Wat zal God doen als zijn Zoon afgewezen wordt door zijn uitverkoren mensen? Vers 43 geeft het antwoord: “Het koninkrijk van God zal u worden ontnomen, en gegeven worden aan een volk dat het wel vrucht laat dragen.”

Niet kleur maar geloof in Christus

Dit was waar Martin Luther King op duidde in zijn beroemdste speech toen hij zei: “Ik heb een droom dat mijn vier kleine kinderen op een dag zullen leven in een land waar ze niet zullen worden beoordeeld op de kleur van hun huid maar op de inhoud van hun karakter.”

Jezus is het einde van etnocentrisme. Niet kleur maar geloof in Christus, dat is het kenmerk van het koninkrijk. Noël en Ik hielden gisteren, toen we elkaar telefonisch spraken, herinneringen op aan onze zoon Benjamin in Chicago. We blikten terug op Urbana 1967. Warren Webster⁷ werd ten overstaan van 15.000 studenten gevraagd, Wat als uw dochter besloot om met een Pakistani te gaan trouwen wanneer u daar het evangelie brengt? Zijn antwoord klinkt vandaag de dag nog steeds door in onze oren zoals ik hoop dat dit bericht dat ook bij u zal doen: Beter een arme Christelijke Pakistani dan een rijke, blanke, ongelovige Amerikaanse bankier. In andere woorden, het draait om Christus, niet om kleur. Jezus is het einde van etnocentrisme.

Als we een kerk gaan stichten die God-gericht, Christus-verheerlijkend, Bijbel-doordrenkt en rechtvaardigheid-nastrevend is, moet het hier ook ophouden. En wat zou het mooi zijn als het ophoudt en elke stam, ras en volk verheerlijkt Christus, samen. Oh Heer, laat dit gebeuren!

---

Noot van de vertaler

¹ Bijbelteksten zijn geciteerd uit de Nieuwe Bijbelvertaling van 2021 (NBV21)
² Twin Cities is de bijnaam van zustersteden Minneapolis en Saint Paul samen
³ NC staat voor North Carolina, één der staten van de Verenigde Staten van Amerika
⁴ Billy Graham Evangelistic Association
⁵Het lichaam van Christus is de kerkgemeenschap
⁶ William Wilberforce: Britse activist tegen slavenhandel (24 augustus 1759 – 29 juli 1833)
⁷ Dr. Warren Webster, zendeling naar Pakistan (1928-2007)