Met een leeuwenhart en als een lam: De christelijke man als hoofd, deel 1

Uit Bijbelse Boeken en Preken

Efeziërs 5:21-33¹

Wees elkaar onderdanig in de vreze Gods. 22 Vrouwen, wees uw eigen mannen onderdanig, zoals aan de Heere, 23 want de man is hoofd van de vrouw, zoals ook Christus Hoofd van de gemeente is; en Hij is de Behouder van het lichaam. 24 Daarom, zoals de gemeente aan Christus onderdanig is, zo behoren ook de vrouwen in alles hun eigen mannen onderdanig te zijn. 25 Mannen, heb uw vrouw lief, zoals Christus ook de gemeente liefgehad heeft en Zich voor haar heeft overgegeven, 26 opdat Hij haar zou heiligen, door haar te reinigen met het waterbad door het Woord, 27 opdat Hij haar in heerlijkheid voor zich zou plaatsen, een gemeente zonder smet of rimpel of iets dergelijks, maar dat zij heilig en smetteloos zou zijn. 28 Zo moeten de mannen hun eigen vrouwen liefhebben als hun eigen lichamen. Wie zijn eigen vrouw liefheeft, heeft zichzelf lief. 29 Want niemand heeft ooit zijn eigen vlees gehaat, maar hij voedt en koestert het, zoals ook de Heere de gemeente. 30 Want wij zijn leden van Zijn Lichaam, van Zijn vlees en van Zijn gebeente. 31 Daarom zal een man zijn vader en moeder verlaten en zich aan zijn vrouw hechten, en die twee zullen tot één vlees zijn. 32 Dit geheimenis is groot; maar ik spreek met het oog op Christus en de gemeente. 33 Kortom, ook u moet, ieder in het bijzonder, uw eigen vrouw net zo liefhebben als uzelf; en de vrouw moet ontzag hebben voor haar man.

Zo God het wil, zullen we ons zowel vandaag als volgende week richten op wat het voor een getrouwde man betekent om het hoofd van zijn vrouw en zijn huis te zijn. Om twee redenen concentreren we ons hierop. De ene is dat er in de Bijbel, Efeziërs 5:23, staat: “want de man is hoofd van de vrouw, zoals ook Christus Hoofd van de gemeente is.” We moeten weten wat de Bijbel bedoelt met deze stelling zodat we er blij om kunnen zijn en het gaan naleven.

De andere reden is dat slechts weinig andere dingen in deze dagen zwaarder beschadigd zijn dan de positie van de man en het leiderschap binnen relaties met vrouwen en gezinnen. En de prijs voor deze schade is enorm en raakt bijna ieder facet van het leven. Dus ten behoeve van een betrouwbare Bijbelse voorstelling en verheerlijking, en ten behoeve van het herstel van Christus-verheerlijkende gezinsstructuren en van de Bijbelse positie van de man, zullen wij, zo God het wil, twee weken besteden aan deze belangrijke leiderschapskwestie.

Inhoud 1 Eerst het primaire 2 Leiderschap gezien in het licht van het evangelie 3 Het geheim onthuld 4 De overeenkomst tussen één lichaam en één vlees 5 De rollen zijn onderscheidenlijk 6 Onderlinge onderdanigheid en unieke rollen 7 Jezus, de bruidegom, diende zijn bruid 8 De rollen zijn niet willekeurig of omkeerbaar 9 Herstellen van de rollen uit de ravages van de zonde 10 Definities van leiderschap en onderdanigheid

Eerst het primaire

Deze weken lag onze nadruk tot nu toe daarop dat getrouwd blijven in hoofdzaak niet betekent van elkaar blijven houden maar wel het verbond in stand blijven houden. Uiteindelijk concludeerden we dat precies door onophoudelijk het verbond in stand te houden, de kans om na veertig jaar nog intens van elkaar te houden, veel groter is dan wanneer je ervan uitgaat dat de huwelijkse plicht in de eerste plaats is het in stand houden van de liefde. Door het primaire voorop te stellen, worden secundaire zaken beter. Van elkaar blijven houden is niet de eerste taak van het huwelijk. Het is een blij makend overschot van de instandhouding van het verbond in Christus’ naam.

We hebben tot zover de meeste moeite gestoken in deze vijf boodschappen ter overweging van de basis voor de instandhouding van het verbond op de manier waarop Christus het verbond met ons in stand houdt. We hebben het huwelijk betracht als een voorbeeld van verbondsbehoudende genade en als een combinatie van vergeving en verdraagzaamheid. En de laatste keer dat we bij elkaar waren, pakten wij de volgende vraag op: Kun je elkaar helpen veranderen? En als dat zo is, hoe doe je dat dan met de zachte hand?

Leiderschap gezien in het licht van het evangelie

Tot nu toe hebben we weinig tijd besteed aan de onderscheidenlijke rollen van man en vrouw – leiderschap en onderdanigheid. Dat was opzettelijk. Grondslagen in het evangelie zijn nodig voordat deze zaken kunnen glanzen met de ware schoonheid die ze hebben. Er is niets lelijks of onwenselijks aan dit onderscheid tussen leiderschap en onderdanigheid wanneer ze gezien worden in het licht van het evangelie van de genade.

En nu prangt ons de vraag: Wat is leiderschap? En wat is onderdanigheid? Het plan is om de komende twee weken leiderschap te behandelen en na Pasen onderdanigheid en andere kwesties rond het huwelijk.

Deze week zal vooral de grondslag voor leiderschap gelegd worden en volgende week zal vooral de toepassing zijn. Hoe ziet dat er eigenlijk in de praktijk uit?

Het geheim onthuld

Laten we in deze tekst gaan naar vers 31. Het is een citaat uit Genesis 2:24: “Daarom zal een man zijn vader en moeder verlaten en zich aan zijn vrouw hechten, en die twee zullen tot één vlees zijn.” In de volgende vers (v. 32) kijkt Paulus terug op dit citaat en zegt: “Dit geheimenis is groot; maar ik spreek met het oog op Christus en de gemeente.”

Waarom wordt nu de samenkomst van een man en een vrouw om één vlees te vormen in het huwelijk een geheimenis genoemd? Geheimenis betekent in het Nieuwe Testament niet iets wat te complex, diepgaand, duister of veraf is voor menselijk begrip. Het verwijst naar een verborgen doel van God dat nu onthuld is voor onze begrip en vreugde. Paulus legt uit wat dit geheimenis in vers 32 is. Het huwelijksverbond is een geheimenis, zegt hij, want zijn diepste betekenis is door God gedurende de oudtestamentische historie verborgen gehouden, maar is nu openlijk onthuld door de apostel namelijk dat het huwelijk een weerspiegeling is van Christus en de kerkgemeente. Vers 32: “ik spreek met het oog op Christus en de gemeente.”

Dus het huwelijk is een metafoor of een afspiegeling, een beeld, een gelijkenis of een model dat staat voor iets meer dan een man en een vrouw die één vlees worden. Het staat voor de betrekking tussen Christus en de gemeente. Dat is de diepste betekenis van het huwelijk. Het is bedoeld als een levende voorstelling over hoe Christus en de gemeente zich tot elkaar verhouden.

De overeenkomst tussen één lichaam en één vlees

U kunt zien hoe dit bevestigt wordt in de verzen 28-30. Die beschrijven de overeenkomst tussen Christus en de gemeente zijnde één lichaam en man en vrouw zijnde één vlees. Verzen 28-29: “Zo moeten de mannen hun eigen vrouwen liefhebben als hun eigen lichamen. Wie zijn eigen vrouw liefheeft, heeft zichzelf lief. Want niemand heeft ooit zijn eigen vlees gehaat…” Met andere woorden, de één-vlees verbintenis tussen man en vrouw betekent dat in zekere zin ze nu één lichaam zijn zodat via de zorg die een man heeft voor zijn vrouw, de man met die daad zorgt voor zichzelf. Ze zijn één. Wat hij voor haar doet, doet hij voor zichzelf.

Dan vergelijkt hij dit met Christus’ zorg voor de gemeente. Vers 29-30: “Want niemand heeft ooit zijn eigen vlees gehaat, maar hij voedt en koestert het, zoals ook de Heere de gemeente. Want wij zijn leden van Zijn Lichaam, van Zijn vlees en van Zijn gebeente.” Overtuig u van de overeenkomst: Christus voedt en verzorgt de gemeente want wij zijn de leden (dat zijn de armen, benen, handen en voeten) van zijn lichaam. En mannen voeden en verzorgen hun vrouwen “als hun eigen lichamen.” Niemand haatte ooit zijn eigen lichaam. Vrouwen zijn onze eigen lichaam zoals de gemeente Christus’ eigen lichaam is. Zoals de man één vlees vormt met zijn vrouw, zo vormt Christus één lichaam met de gemeente. Als de man zijn vrouw voedt en verzorgt, voedt en verzorgt hij zichzelf; en als Christus de gemeente voedt en verzorgt, voedt en verzorgt hij zichzelf.

Dit alles onderstreept wat Paulus een “groot geheimenis” noemt – dat het huwelijk, in zijn diepste betekenis, een kopie is van Christus en de gemeente. Wanneer je Gods bedoeling met het huwelijk wilt begrijpen, moet je weten dat we te maken hebben met een kopie van een groter origineel, een metafoor van een grotere realiteit, een gelijkenis en een grotere waarheid. En het origineel, de realiteit, de waarheid is Gods huwelijk met zijn mensen, of zoals nu in het Nieuwe Testament, zien we het als Christus’ huwelijk met de gemeente. En de kopie, de metafoor, de gelijkenis is het menselijk huwelijk tussen man en vrouw. Geoffrey Bromiley² zegt: “Zoals God de mens naar Zijn evenbeeld heeft geschapen, schiep Hij het aardse huwelijk naar het evenbeeld van Zijn eigen eeuwige huwelijk met Zijn volk” (God en het huwelijk, pag. 43). Ik denk dat hij daarmee de spijker op z’n kop slaat. En het is een van de meest diepgaande dingen die je kunt zeggen over het menselijk leven.

De rollen zijn onderscheidenlijk

Een van de dingen die je van dit geheim kunt leren, is dat de rollen van man en vrouw binnen het huwelijk onderscheidenlijk zijn. Kijk eens naar de manier waarop Efeziërs 5:22-25 de rol van de man en de rol van de vrouw binnen het geheim van het huwelijk ontrafelt als een kopie van Christus en de gemeente: “Vrouwen, wees uw eigen mannen onderdanig, zoals aan de Heere, want de man is hoofd van de vrouw, zoals ook Christus Hoofd van de gemeente is; en Hij is de Behouder van het lichaam. Daarom, zoals de gemeente aan Christus onderdanig is, zo behoren ook de vrouwen in alles hun eigen mannen onderdanig te zijn. Mannen, heb uw vrouw lief, zoals Christus ook de gemeente liefgehad heeft en Zich voor haar heeft overgegeven.” Mannen worden met Christus vergeleken; vrouwen worden met de gemeente vergeleken. Mannen worden met het hoofd vergelijken; vrouwen worden met het lichaam vergeleken. Mannen wordt opgedragen lief te hebben zoals Christus lief had; vrouwen wordt opgedragen onderdanig te zijn zoals de gemeente onderdanig moet zijn aan Christus.

Het is verbazingwekkend hoeveel mensen dit niet inzien wanneer ze met deze passage te maken hebben. Of ze zien het en negeren het. Ik heb hen daarbij in gedachten die streven naar gelijkheid – zij die het idee verwerpen dat mannen opgeroepen worden om thuis leiders te zijn. Ze leggen alle nadruk op vers 21 en op de leer van de onderlinge onderdanigheid. Iedereen is het ermee eens dat vers 21 een voortvloeisel is van vers 18 waarin Paulus ons opdraagt om vervuld te zijn met de Geest. Verzen 18b-21: “Word vervuld met de Geest, en spreek onder elkaar met psalmen, lofzangen en geestelijke liederen, en zing voor de Heere en loof Hem in uw hart en dank altijd voor alle dingen God en de Vader in de Naam van onze Heere Jezus Christus.”

Dus onderdanig zijn naar elkaar wordt gezien als een uitdrukking van vervuld zijn met de Heilige Geest. Mannen en vrouwen die vervuld zijn met de Heilige Geest dienen elkaar. Ze maken zich nederig en verlagen zich om de ander op te hemelen. Ze vinden manieren om hun onmiddellijke voorkeuren voor gemak te onderdrukken om te voorzien in de behoefte van de ander. Daarop een Amen! Moge dat steeds vaker gebeuren. Ik heb geen wens om deze wederkerigheid in onderdanigheid en dienstbaarheid te bagatelliseren.

Onderlinge onderdanigheid en unieke rollen

Maar het probleem is dat de strevers naar gelijkheid lijken te willen stoppen bij de onderlinge onderdanigheid alsof dat alles is wat er te zeggen valt over de rollen in het huwelijk, alsof dat alles is wat de tekst te melden heeft. En omdat ze daar ophouden, zitten tegenwoordig veel mensen met grote onduidelijkheden en dito verwarring over de juiste rollen van man en vrouw als echtgenoten. Als je hen duidelijk maakt dat man en vrouw elkaar onderling nederig moeten benaderen en onderling bereid zijn elkaar te dienen, en onderling elkaars behoeften willen vervullen en elkaar ondersteunen – als je hen dat allemaal vertelt hebt, blijft er een grote onzekerheid over wat nou het verschil tussen de rol van man en vrouw uitmaakt. Is het alleen de biologische gave om kinderen te baren dat het verschil in rollen verklaart? Of bestaat er iets wat dieper gaat?

Wat zo verbazingwekkend is, is dat de strevers naar gelijkheid niet dat omarmen wat elke gewone lezer kan zien in Efeziërs 5. Na de verklaring in vers 21 dat er onderlinge onderdanigheid bestaat, wijdt Paulus twaalf verzen aan het ontsluieren van het verschil in de manier waarop een man en een vrouw elkaar zouden moeten dienen. Je hoeft niet te ontkennen dat er onderlinge onderdanigheid is om de belangrijkheid te bevestigen van de unieke rol van de man als hoofd en de unieke oproep aan de vrouw om aan deze leiderschap onderdanig te zijn.

Jezus, de bruidegom, diende zijn bruid

De eenvoudigste manier om dit in te zien is door uit de herinnering op te roepen dat Jezus zelf een lendendoek ombond, op de vloer ging zitten en de voeten van de discipelen waste (de bruidegom dient de bruid) maar geen enkel moment twijfelde ook maar één apostel in dat vertrek eraan wie de leider op dat moment was. Anders gezegd, onderlinge onderdanigheid en dienstbaarheid vlakken het bestaan van de leiding of het leiderschap niet uit. Dienstbaarheid maakt leiderschap niet nietig; het bepaalt het. Jezus houdt niet op de Leeuw van Juda te zijn als hij de lamachtige dienaar van de gemeente wordt.

Na in vers 21 de aandacht te hebben gevraagd voor de onderlinge onderdanigheid en dienstbaarheid, wijdt Paulus de hele passage tot en met vers 33 aan het maken van onderscheid tussen de rol van de man en de rol van de vrouw – tussen de liefhebbende leiderschap van een man die zich spiegelt aan Christus, en de gewillige onderdanigheid van de vrouw die zich spiegelt aan hoe de gemeente Christus dient te volgen.

Wat we vandaag moeten opmaken uit deze tekst is niet alleen de oproep tot onderlinge onderdanigheid die jongen mannen laat tasten naar wat het inhoudt om een gemaal te zijn en jonge vrouwen laat zoeken naar wat het betekent om een gemalin te zijn. Wat we moeten horen is wat leiderschap en onderdanigheid betekenen. Wat zijn de positieve, praktische gevolgen ervan om het hoofd te worden genoemd wat de man zijn specifieke rol in het huwelijk geeft? Het is niet voldoende om te zeggen: “Dien elkaar.” Dat geldt voor Christus en zijn gemeente – ze dienen elkaar. Maar ze dienen elkaar niet helemaal op dezelfde wijze. Christus is Christus. Wij zijn de kerkgemeente. De verschillen door elkaar halen zou spiritueel en volgens de leer fataal zijn. Zo is ook de man de Christus-reflecterende gemaal en de vrouw is de gemalin die de gemeente weerspiegelt. En door deze door God bepaalde verschillen door elkaar te halen of door ze te verbannen, is het resultaat meer teleurstellingen, vaker scheidingen en gaat er meer kapot.

De rollen zijn niet willekeurig of omkeerbaar

Een van de dingen die glashelder zijn in Efeziërs 5 is dat de rollen van man en vrouw in het huwelijk niet willekeurige zijn toegedeeld en dat ze niet omkeerbaar zijn evenmin als de rol van Christus en de gemeente omkeer zijn. De rollen van man en vrouw zijn geworteld in de verschillende rollen van Christus en zijn gemeente. De openbaring van dit geheim is het herstel van de oorspronkelijke bedoeling van het huwelijksbond in het Hof van Eden.

Dat kun je het best zien wanneer je bedenkt wat zonde deed met het leiderschap en de onderdanigheid, en hoe Paulus’ leer hier in Efeziërs 5 tot in de perfectie geschikt is om van dat verderf te herstellen. Toen de zonde in de wereld kwam, verwoestte het de harmonie van het huwelijk niet door leiderschap en onderdanigheid in het spel te brengen maar door de bescheiden, liefhebbende leiderschap van de man te verdraaien in onvriendelijke overheersing bij sommige mannen en in luie onverschilligheid bij andere. En het verdraaide de intelligente, gewillige, blije, creatieve, uitgesproken onderdanigheid van de vrouw in manipulatieve slaafsheid of vernedering bij sommige vrouwen en in brutale ongehoorzaamheid bij andere. Zonde schiep leiderschap en onderdanigheid niet; het verwoeste hen en verdraaide hen en maakte ze lelijk en vernietigend.

Herstellen van de rollen uit de ravages van de zonde

Als dit nu waar is, dan bestaat de verlossing die we verwachten met de komst van Christus niet uit de ontmanteling van de originele, geschapen orde van liefhebbende leiderschap en gewillige onderdanigheid maar uit het herstel ervan uit de ravages van de zonde. En precies dat is wat we hier in Efeziërs 5:21-33 aantreffen. Vrouwen, laat uw ontvallen onderdanigheid teruggewonnen worden door het te vormen naar Gods bedoeling met de gemeente! Mannen, laat uw ontvallen leiderschap teruggewonnen worden door het te vormen naar Gods bedoeling met Christus!

Dus, leiderschap is niet het recht om te bedwingen, te misbruiken of te verwaarlozen. (Christus’ opoffering is het voorbeeld.) Meer is het de verantwoordelijkheid om zoals Christus lief te hebben tijdens het leiden, beschermen en voorzien van uw vrouw en uw gezin. En onderdanigheid is geen slaafsheid, dwang of leven onder het juk van intimidatie. Dat is niet hoe Christus wil dat de gemeente reageert op zijn leiderschap, bescherming en voorziening. Hij wil dat de onderdanigheid van de gemeente gratis, vrijwillig, vreugdevol, opbouwend en versterkend is.

Met andere woorden, wat Efeziërs 5:21-33 doet bestaat uit twee dingen: Het waakt tegen misbruik van leiderschap door echtgenoten te vertellen dat ze moeten liefhebben zoals Jezus, en het waakt tegen schending van de onderdanigheid door vrouwen te vertellen dat ze moeten reageren op de manier zoals de gemeente reageert op Christus.

Definities van leiderschap en onderdanigheid

Laat me nu afsluiten met korte definities van leiderschap en onderdanigheid, en dan hierop volgende week terugkomen. Als de Heer het wil, met praktische toepassingen van hoe leiderschap er specifiek uitziet.

• Leiderschap is de goddelijke oproep aan de man om thuis de primaire verantwoordelijkheid te nemen voor christelijke, dienende leiding, bescherming en voorziening. (Zie de boodschap van volgende week voor de Bijbelse basis van de woorden “Leiding, bescherming en voorziening.”)
• Onderdanigheid is de goddelijke oproep aan de vrouw om het leiderschap van haar man te respecteren en te bevestigen, en te helpen om het door te blijven voeren met behulp van haar bijdrages.

Hier staat zeer veel op het spel. Ik hoop dat u dit serieus neemt ongeacht of u alleenstaand of getrouwd bent, oud of jong. Niet alleen hangt de maatschappelijke structuur hiervan af maar ook de openbaring van de zich aan het verbond houdende Christus en zijn verbondstrouwe gemeente.

---

Noot van de vertaler

¹ Bijbelteksten zijn geciteerd uit de Herziene Statenvertaling (HSV)

² Dr. Geoffrey W. Bromiley (1915 – 2009), historicus, theoloog