Wat God heeft verbonden, mag een mens niet scheiden, Deel 1

Uit Bijbelse Boeken en Preken

Markus 10:1-12

Hij vertrok daarvandaan naar Judea en het gebied aan de overkant van de Jordaan, en de mensen verzamelden zich weer in groten getale om Hem heen; Hij onderwees hen zoals Hij gewoon was te doen. 2 Er kwamen ook farizeeën op Hem af. Ze vroegen Hem of een man zijn vrouw mag verstoten. Zo wilden ze Hem op de proef stellen. 3 Hij vroeg hun: ‘Hoe luidt het voorschrift van Mozes?’ 4 Ze zeiden: ‘Mozes heeft de man toegestaan een scheidingsbrief te schrijven en haar te verstoten.’ 5 Jezus zei tegen hen: ‘Hij heeft u dat voorgeschreven omdat u halsstarrig bent. 6 Maar al bij het begin van de schepping heeft God de mens mannelijk en vrouwelijk gemaakt; 7 daarom zal een man zich losmaken van zijn vader en moeder en zich hechten aan zijn vrouw, 8 en die twee zullen één lichaam zijn, ze zijn dus niet langer twee, maar één. 9 Wat God heeft verbonden, mag een mens niet scheiden.’ 10 In huis stelden de leerlingen Hem hier weer vragen over. 11 Hij zei tegen hen: ‘Wie zijn vrouw verstoot en met een ander trouwt, pleegt overspel; 12 en als zij haar man verstoot en met een ander trouwt, pleegt zij overspel.’¹

Nu we zijn aangekomen bij het einde van onze serie over het huwelijk – deze week en volgende week – past het dat we samen nadenken over wat de bedoeling van het huwelijk betekent voor scheiden en hertrouwen. Voor velen onder u, die een scheiding hebben doorgemaakt en nu alleenstaand of hertrouwd zijn, of wiens ouders gescheiden waren of iemand anders die u liefheeft, brengt alleen al het noemen van dat woord veel gevoelens omhoog qua verdriet, verlies, tragedie, teleurstelling, woede, spijt en schuldgevoel. Slecht een paar dingen doen meer pijn dan een scheiding. Het snijdt diep in de menselijke ziel anders dan elke andere gapende, relatiewond. Het is emotioneel hartverscheurender dan het overlijden van een wederhelft. De dood is meestal zuivere pijn. Scheiding is meestal smerige pijn. Anders gezegd, het enorme verlies van een huwelijkspartner door de dood, is bij een scheiding erger dankzij de lelijkheid van de zonde en de morele verontwaardiging dat iemand zoiets wordt aangedaan.

Inhoud 1 De verwoesting die scheiden aanricht 2 Reageren op een scheiding 3 Het verbond blijft totdat Christus deze verwijdert 4 Serieus omgaan met heiligheid 5 Jezus kent zijn Mozes 6 Terug naar de schepping 7 Jezus’ drie conclusies 8 Klaar met de farizeeën 9 Jezus kwam niet om Mozes te bevestigen 10 Jezus kwam om Mozes te vervullen 11 Voor volgende week 12 Scheiding en het evangelie

De verwoesting die scheiden aanricht

Het kondigt zich vaak al jaren tevoren aan, en kent lange jaren van afwikkeling en gewenning. De verstoring van het leven is onmeetbaar. Het gevoel van mislukking, schuld en angst kan de ziel pijnigen. Net als de psalmschrijver, valt nacht na nacht een echtgenoot betraand in slaap (Psalm 6:7). De werkprestatie wordt gehinderd. Mensen weten niet hoe ze zich naar u toe moeten gedragen en vrienden beginnen weg te blijven. U kunt het gevoel hebben dat u een dikke scharlakenrode S op uw borst draagt. De eenzaamheid is niet als de eenzaamheid van een weduwe of weduwnaar of van iemand die nog nooit was getrouwd. Het is een klasse voor zich. (Wat een van de redenen is waarom veel gescheiden mensen elkaar vinden.) Het gevoel van een verwoeste toekomst kan je helemaal opvreten. Gedoe in de rechtszaal verergert de persoonlijke misère. En dan is er vaak ook nog de hartverscheurende positie van de kinderen. Ouders hopen tegen beter weten in dat de littekens de kinderen niet zullen beschadigen of ooit hun huwelijken zullen ruïneren. Spanningen omtrent de voogdijschap en financiële steun verdiepen de wonden. En dan kunnen de ongemakkelijke en kunstmatige bezoekrechten de ellende tientallen jaren verlengen. En voeg aan dit alles toe dat in Amerika dit meer dan vier van de tien getrouwde paren overkomt.

Reageren op een scheiding

Er zijn twee manieren om liefdevol en zorgzaam te reageren op deze situatie. De ene is om naast de gescheiden personen te gaan staan en hen te helpen in hun verdriet en berouw van eventuele zonde van hun kant. En dan bij hen te blijven tijdens het verloop van het hele proces en te helpen om een mogelijkheid te vinden om te vergeven en te helpen bij het vinden van de kracht voor nieuwe gehoorzaamheid, de kracht die Christus verwierf toen hij stierf en weer opstond.

De andere manier om liefdevol en zorgzaam te reageren is de haat tegen scheiden uit te spreken en te zeggen waarom het tegen de wil van God is, en alles te doen wat we volgens de Bijbel kunnen om het te voorkomen. Compromissen rond heiligheid en rond levenslange behoud van het huwelijk – situaties die de sterkte van de verbondseenheid verzwakken – mogen op de korte termijn lief aanvoelen maar richten decennialang schade aan. Het stevig raamwerk van het huwelijksverbond beschermen met hoge normen mag op korte termijn moeilijk lijken maar bezorgt toekomstige generaties ontelbare zegeningen. Ik hoop dat beide manieren van liefde en zorg zullen gedijen in Bethlehem².

Het verbond blijft totdat Christus deze verwijdert

Een van de redenen waarom ik het ultieme doel van het huwelijk in deze serie zo sterk benadrukte is dat het doel van het huwelijk zodanig is dat menselijke wezens het niet legitiem kunnen verbreken. Het ultieme doel van het huwelijk is de representatie van de verbondstrouwe liefde tussen Christus en zijn kerk. Deze waarheid te beleven en te laten zien, is de diepgaandste betekenis van getrouwd zijn. Dit is de ultieme reden waarom het huwelijk bestaat. Er zijn andere redenen maar dit is de hoofdreden. Dus, als Christus ooit zijn kerk verlaat en afdankt, dan mag een man scheiden van zijn vrouw. En als de met bloed gekochte kerk onder het nieuwe verbond ooit ophoudt de bruid van Christus te zijn, dan mag een vrouw legitiem scheiden van haar man. Maar zolang Christus zijn verbond met zijn bruid, de kerk, in stand houdt, en zolang de kerk, bij de behoudende genade van God, het uitverkoren volk van Jezus Christus blijft, zal in de uiterste betekenis van het huwelijk staan: Wat God heeft verbonden, kan alleen God scheiden, niet de mens.

Serieus omgaan met heiligheid

O, ik bid zeer dat een van de effecten van deze serie ervoor zal zorgen dat we mensen worden die uiterst serieus omgaan met de heiligheid van het huwelijk. De wereld behandelt deze diamant als elke andere steen. Maar in feite is het huwelijk heilig, meer nog dan wat de meeste mensen zich voorstellen. Het is een unieke schepping van God, een indrukwekkende weerspiegeling van Gods relatie met zijn mensen en een demonstratie van de glorie van Gods verbondsbehoudende liefde. Anders dan al die kleinerende denkwijzen over het huwelijk in de wereld – Jezus’ wereld en onze wereld – zijn Jezus’ woorden over het huwelijk adembenemend. Dit is het werk van God, niet van de mens, en het is niet het menselijk voorrecht daar een einde aan te maken.

Jezus kent zijn Mozes

In onze tekst in Markus 10:1 en verder, kwamen de farizeeën bij Jezus en vroegen hem: “mag een man zijn vrouw verstoten?” Dat is de vraag. Tegenwoordig stellen mensen deze vraag niet eens meer. Het is vanzelfsprekend. Het is niet alleen legaal maar ook gemakkelijk en goedkoop. Google eens het woord “scheiding” en zie wat u krijgt (“Goedkoop scheiden”, “Snel en goedkoop scheiden”, “Online scheiding eenvoudig: € 329,- p.p.”, “Goedkoop scheiden vanaf € 110”). Laat me voorzichtig en oprecht zeggen: Zij die het ontwerp van God en de glorie van Christus minachten, en hun levens, ondernemingen en hele bedrijfstakken bouwen rond het goedkoop en gemakkelijk maken van scheiden, staan onder de toorn van God en moeten spijt betuigen en zijn vergeving zoeken via Christus voordat het te laat is. Jezus wist dat de farizeeën in het algemeen een trouweloze generatie vormden (Mattheüs 12:39). Hij wist hoe ze hun scheidingen vergoelijkten. Daarom bracht hij hen naar die specifieke plek en vroeg hen in Markus 10:3: “Hoe luidt het voorschrift van Mozes?” Hij brengt hen bij Mozes. Maar daar moeten ze oppassen. Mozes schreef niet alleen Deuteronomium, dat ze gaan citeren. Hij schreef ook Genesis. Vers 4: “Ze zeiden: ‘Mozes heeft de man toegestaan een scheidingsbrief te schrijven en haar te verstoten.’” Dat is waar. Het is een verwijzing naar Deuteronomium 24:1.

Wat zal Jezus zeggen als reactie op deze verdediging van de scheiding? Vers 5: Jezus zei tegen hen: “Hij heeft u dat voorgeschreven omdat u halsstarrig bent.” Dat roept verbazing op. Het betekent dat er wetten in het Oude Testament staan, die Gods wil niet voor de eeuwigheid weergeven maar uitdrukkingen zijn van hoe op z’n best om te gaan met zonde bij bepaalde mensen in een specifiek tijdperk. Scheiding wordt in het Oude Testament nooit opgedragen en nooit ingesteld. Maar het werd gedoogd en gereguleerd. Net zoals polygamie werd gedoogd en gereguleerd, en bepaalde vormen van slavernij werden gedoogd en gereguleerd. En Jezus zegt hier dat deze toestemming geen weerspiegeling is van Gods ideaal voor zijn mensen; het was een weerspiegeling van de halsstarrigheid van het menselijk hart. “Hij heeft u dat voorgeschreven omdat u halsstarrig bent.”

Terug naar de schepping

Dan neemt Jezus de farizeeën (en ons) mee terug naar Gods wil met de schepping en citeert hij Genesis 1:27 en 2:24, en laat ons zien hoe het bedoeld was. Verzen 6-8: “Maar al bij het begin van de schepping heeft God de mens mannelijk en vrouwelijk gemaakt; daarom zal een man zich losmaken van zijn vader en moeder en zich hechten aan zijn vrouw, en die twee zullen één lichaam zijn, ze zijn dus niet langer twee, maar één.” Dat is het einde van deze citaat uit de Schrift. Nu is het de vraag: Wat zal hij ermee doen? Jezus ziet duidelijk frictie tussen Deuteronomium 24 en Genesis 1 en 2. Die maar aan het begin van vers 6 (“Maar al bij het begin van de schepping …”) betekent: Gods wil ten aanzien van scheiden in Genesis 1-2 is niet dezelfde als zijn wil uitgedrukt in Deuteronomium 24.

Dus luidt de vraag: Welke kant zal Jezus opgaan? Zal hij zeggen: Wel, er is ook nu nog halsstarrigheid, zelfs onder mijn discipelen, en dus drukt vandaag de dag Deuteronomium Gods wil voor de christenen uit? Of zal hij zeggen: Ik ben de Messias, de Christus. Het Mensenkind is naar de aarde gekomen om mensen te verzamelen, die door het geloof in hem en de vereniging met hem, de ware betekenis van het huwelijk laten zien door de wijze waarop ze hun huwelijksverbond in stand houden? Zal de nadruk liggen op het feit dat er binnen de kerk nog steeds halsstarrigheid in de harten is, of zal de nadruk liggen op het feit dat het oude voorbij is en dat het nieuwe is gekomen (2 Korintiërs 5:17)?

Jezus’ drie conclusies

Jezus trok drie conclusies in vers 8b en vers 9. Hij zei (1) in vers 8b: “Ze zijn dus niet langer twee, maar één.” Met andere woorden, aangezien God in Genesis 2:24 zei: “Zij zullen één lichaam zijn,” concludeert Jezus voor zijn en onze tijd: “Ze zijn dus niet langer twee, maar één.” Het huwelijk is zo’n verbond – zeer diep, net zoals Jezus en de kerk één lichaam zijn (Romeinen 12:5).

De tweede conclusie (2) die Jezus dan trekt is dat deze vereniging tot één lichaam, de schepping, het werk, van God en niet van de mens is. Hij zegt in vers 9: “Wat God heeft verbonden …” Dus zelfs als twee mensen besluiten te gaan trouwen. En een menselijke predikant, priester, politierechter of iemand anders deze vereniging zegent of wettigt, dat is allemaal ondergeschikt aan de belangrijkste speler, namelijk, God. “Wat God heeft verbonden …” God is de hoofdrolspeler in de trouwceremonie.

Dan (3) trekt Jezus aan het einde van vers 9 de conclusie: “Mag een mens niet scheiden.” Het woord dat hier als “mens” is vertaald (“Mag een mens niet scheiden”) is niet het woord voor man tegengesteld aan de vrouw, maar het woord voor menselijk tegengesteld aan goddelijk. De tegenstelling is: “Als God de man en de vrouw verenigt in het huwelijk, dan heeft de mens op zich geen recht om te scheiden wat hij verenigde.” Dat is Jezus’ derde conclusie uit Genesis 1 en 2. Aangezien God deze sacrale eenheid schiep met dit sacraal doel om de onbreekbare stevigheid van zijn verbondsliefde met zijn mensen te laten zien, heeft de mens gewoonweg niet het recht om te verbreken wat God schiep.

Klaar met de farizeeën

Dat is het einde van Jezus’ gesprek met de farizeeën over scheiden. Hij heeft meer te zeggen tegen zijn discipelen maar hij is klaar met de farizeeën. Ze stellen geen vragen meer. Hij zegt niets meer. Ze kwamen met hun vraag. Jezus gaf zijn antwoord. Ze vroegen: “Mag een man zijn vrouw verstoten?” En Jezus antwoorde: “Wat God heeft verbonden, mag een mens niet scheiden.” Nee. Het mag dus niet. Het is in tegenspraak met het ultieme doel van het huwelijk. Natuurlijk kan iemand zeggen dat het altijd in tegenspraak met het doel van het huwelijk is geweest – ook al is de toestemming ervoor opgeschreven in Deuteronomium. Maar Jezus denkt niet op die manier. Hij roept zijn volgelingen op tot een hogere standaard dan het compromis met de halsstarrigheid der harten in Deuteronomium.

Jezus kwam niet om Mozes te bevestigen

Jezus kwam niet om gewoon even de Mozaïsche wet te bevestigen. Hij kwam om ernaar te leven in zijn eigen bezigheid, vergeving, verantwoording van gehoorzaamheid en dood, en om dan zijn vrijgekochte, vergeven en vrijgesproken volgers te brengen naar hogere standaarden die van oorsprong de bedoeling waren wanneer alles van Mozes correct is begrepen. Denk ook aan Mattheüs 5:17: “Denk niet dat Ik gekomen ben om de Wet of de Profeten af te schaffen. Ik ben niet gekomen om ze af te schaffen, maar om ze tot vervulling te brengen.” En dan geeft hij zes voorbeelden hoe deze radicale gehoorzaamheid eruit zal zien bij zijn discipelen. Hier heeft u twee daarvan: 1) ‘Jullie hebben gehoord dat destijds tegen het volk is gezegd: “Pleeg geen moord …” Dit zeg Ik daarover: ieder die in woede tegen zijn broeder of zuster tekeergaat, zal zich moeten verantwoorden voor het gerecht’ (Mattheüs 5:21-22). 2) ‘Jullie hebben gehoord dat gezegd werd: “Pleeg geen overspel.” Dit zeg Ik daarover: iedereen die naar een vrouw kijkt en haar begeert, heeft in zijn hart al overspel met haar gepleegd’ (Mattheüs 5:27-28). En er staan er nog vier zoals deze in Mattheüs 5.

Jezus kwam om Mozes te vervullen

Met andere woorden, Jezus kwam niet alleen om de wet met zijn eigen daden na te volgen, hij kwam om zijn volk op drastische wijze de wet te laten begrijpen en op drastische wijze te gehoorzamen aan de wet die niet gebaseerd is op wetgeving maar op hemzelf, en zo de volheid te weerspiegelen van wat Gods plan met ons is – en vooral het evangelie te weerspiegelen, het verbondstrouwe werk van Christus op Golgotha voor zijn kerk. Het huwelijk onder christenen is vooral bedoeld om de waarheid over het evangelie te vertellen – dat Christus sterft voor zijn kerk die van hem houdt, en nooit zijn verbond met zijn bruid verbreekt.

In essentie zegt Jezus: “U hebt gehoord dat het gezegd is: ‘Het is u toegestaan te scheiden.’ Maar ik zeg u: ‘Ik ben gekomen om de halsstarrigheid van uw hart te overwinnen. Ik ben gekomen om te sterven voor uw zonden. Ik ben gekomen om u als rechtvaardig te rekenen. Ik ben gekomen om u te laten zien wat het huwelijk zou moeten representeren, de voorstelling van mijn opofferende, verbondsgetrouwe liefde voor mijn zondige bruid. Ik ben gekomen om jullie de kracht te geven getrouwd te blijven, of alleenstaand te blijven, zodat op beide wijzen jullie je beloften nakomen en jullie laten zien wat mijn verbond is en hoe sacraal het huwelijksverbond eruitziet.’”

Dus als de farizeeën zijn vertrokken en Jezus in het huis met zijn discipelen is, zet hij de zaak zelfs botter en radicaler neer. Markus 10:10-12: “In huis stelden de leerlingen Hem hier weer vragen over. Hij zei tegen hen: ‘Wie zijn vrouw verstoot en met een ander trouwt, pleegt overspel; en als zij haar man verstoot en met een ander trouwt, pleegt zij overspel.’”

Voor volgende week

Markus vermeldt niet hoezeer de discipelen onder de indruk van deze woorden waren; Mattheüs doet dat wel. Op basis van twee belangrijke tekstdelen in Mattheüs (5:32; 19:9) en drie in 1 Korintiërs (7:10-11, 12-16, 39) en één in Romeinen (7:1-3), zal ik proberen u beter te laten begrijpen waarom ik denk dat we Jezus hier ongefilterd moeten nemen en moeten pleiten tegen elke vorm van hertrouwen na een scheiding terwijl de wederhelft nog leeft. Dat is wat ik denk waartoe Jezus ons als zijn volgelingen oproept. Houdt u zódanig aan uw huwelijksgeloften dat de waarheid verteld wordt over de onbreekbare verbondsliefde van Christus.

Scheiding en het evangelie

Maar in de afsluiting van vandaag wil ik benadrukken dat wat Jezus hier zegt in de verzen 10-12 geweldig goed nieuws is – zelfs voor zij die gescheiden en hertrouwd zijn. En wel hierom: Jezus zegt, Ga niet van uw echtgenoot scheiden en met iemand anders trouwen. Als u dat doet, heeft u overspel gepleegd. Waarom is het overspel? Uiteindelijk is het overspel omdat het de waarheid over Christus, die het huwelijk zou moeten representeren, geweld aandoet. Jezus doet dat nooit en te nimmer zijn bruid, de kerk, aan. Hij laat haar nooit in de steek laten. Hij verstoot haar nooit. Hij zal haar nooit misbruiken. Hij houdt altijd van haar. Hij haalt haar altijd terug wanneer ze afdwaalt. Hij is altijd geduldig met haar. Hij zorgt altijd voor haar, vervult haar behoeften, beschermt haar en wonder boven wonder, schept behagen in haar. En u – u die één keer trouwde, vijf keer trouwde, nooit trouwde – als u tot inkeer komt en Christus vertrouwt – accepteer hem als de schat die uw straf onderging en uw rechtschapenheid werd - u bent onderdeel van de bruid. En dat is zijn relatie met u. “Iedereen die in Hem gelooft, krijgt door zijn naam vergeving van zonden” (Handelingen 10:43).

De radicale oproep van Jezus om nooit te scheiden en te hertrouwen, is een verkondiging uit het evangelie waarmee mensen die gefaald hebben, gered kunnen worden. Als Christus niet zo zou zijn, zouden wij allemaal teniet zijn gedaan. Maar dit is hoe echt, hoe trouw, hoe vergevend hij is. Daarom zijn wij gered.

---

Noot van de vertaler

¹ Bijbelteksten zijn geciteerd uit de Nieuwe Bijbelvertaling van 2021 (NBV21)
² Bethlehem Baptist Church, een baptistengemeente in Minnesota, VS