Wat God heeft verbonden, mag een mens niet scheiden, Deel 2

Uit Bijbelse Boeken en Preken

Mattheüs 19:3-12

Toen kwamen er farizeeën op Hem af om Hem op de proef te stellen. Ze vroegen: ‘Mag een man zijn vrouw om willekeurig welke reden verstoten?’ 4 Hij zei: ‘Hebt u niet gelezen dat de schepper de mens bij het begin mannelijk en vrouwelijk heeft gemaakt? 5 En dat Hij gezegd heeft: “Daarom zal een man zich losmaken van zijn vader en moeder en zich hechten aan zijn vrouw, en die twee zullen één lichaam zijn”? 6 Ze zijn dus niet langer twee, maar één. Wat God heeft verbonden, mag een mens niet scheiden.’ 7 Toen vroegen ze Hem: ‘Waarom heeft Mozes dan voorgeschreven haar een scheidingsbrief te geven en haar zo te verstoten?’ 8 Hij antwoordde: ‘Omdat u halsstarrig bent, daarom heeft Mozes u toegestaan uw vrouw te verstoten. Maar dat is niet vanaf het begin zo geweest. 9 Ik zeg u dit: een man die om een andere reden dan ontucht zijn vrouw verstoot en met een ander trouwt, pleegt overspel.’ 10 Hierop zeiden zijn leerlingen: ‘Als het met de verhouding tussen man en vrouw zo gesteld is, kun je maar beter niet trouwen.’ 11 Hij zei tegen hen: ‘Niet iedereen kan deze kwestie begrijpen, alleen degenen aan wie het gegeven is. 12 Er zijn mannen die niet trouwen omdat ze onvruchtbaar geboren zijn, andere omdat ze door mensen onvruchtbaar gemaakt zijn, en er zijn mannen die niet trouwen omdat ze zichzelf onvruchtbaar gemaakt hebben met het oog op het koninkrijk van de hemel. Laat wie bij machte is dit te begrijpen het begrijpen!’^a

Ik zei de vorige keer dat er twee manieren zijn om liefdevol en zorgzaam te zijn bij een scheiding – niet met de bedoeling dat u tussen die twee moet kiezen maar dat we beide moeten nastreven. De ene manier is om gescheiden personen bij te staan terwijl ze rouwen en (waar mogelijk) berouwen, en bij hen te blijven tijdens het verloop van de pijnlijke veranderprocessen, en hen in onze levens op te nemen, en hen te helpen om een mogelijkheid te vinden om te vergeven en te helpen bij het vinden van de kracht voor nieuwe gehoorzaamheid, de kracht die Christus al voor hen heeft verworven toen hij stierf en weer opstond. Dat is één manier om lief te hebben. En ik bid dat we deze allemaal nastreven. De andere manier om te reageren met zorg en liefde is door de haat tegen scheiden uit te spreken en te zeggen waarom het tegen de wil van God is, en alles te doen wat we volgens de Bijbel kunnen om het te voorkomen.

Inhoud 1 Oog houden voor het eeuwige 2 God maakt en god breekt 3 Vier essentiële vragen 4 1. Ten eerste, beëindigt de dood een huwelijk zodanig dat het een echtgenoot is toegestaan te hertrouwen? 5 2. Ten tweede, als een gescheiden mens toch is gaan hertrouwen, moet hij of zij dat latere huwelijk verlaten? 6 3. Ten derde, wat moet de gelovige echtgenoot doen als een ongelovige echtgenoot erop bestaat een gelovige echtgenoot te verlaten? 7 4. Ten vierde, de laatste vraag waar we nauwelijks nog tijd voor hebben, luidt: Zijn er geen uitzonderingen op het verbod van hertrouwen terwijl de echtgenoot nog leeft? 8 Pipers standpunt 9 Bethlehems standpunt 10 Het verbond trouw blijven met behulp van het evangelie

Oog houden voor het eeuwige

Een van de redenen waarom ik de afgelopen weken twee keer preekte over het respecteren van alleenstaanden, en de waarde en Christus-verheerlijkende potentie van alleenstaanden, is dat ik weet dat door scheidingen duizenden mensen in die situatie worden gegooid, velen van hen tegen hun wil. Wanneer we opstaan voor het huwelijk als de levenslange toewijding aan één levende echtgenoot, moeten we bereid zijn om met ons hele hart, gezin en familie te houden van alleenstaande, gescheiden mensen. En we moeten een heldere, Bijbelse en eeuwige blik behouden, en onszelf er herhaaldelijk aan herinneren dat vergeleken met het eeuwig leven bij God, dit aardse leven – alleenstaand, getrouwd of gescheiden – zeer kort is. Jakobus zegt: “U bent immers maar damp, die heel even verschijnt en dan al verdwijnt” (Jakobus 4:14). Als iemand alleenstaand blijft om zijn of haar huwelijksgelofte in ere te houden, zal dit vooruitzicht essentieel zijn.

God maakt en god breekt

Vorige week nam ik het standpunt in dat als het de meest ultieme betekenis van het huwelijk is om de onbreekbare verbondsliefde tussen Christus en zijn kerk (Efeziërs 5:22-33) te representeren, geen menselijk wezen het recht heeft om een huwelijksverbond te breken. Wanneer de onmogelijke dag komt waarop Christus zijn gelofte breekt, “Ik ben met jullie, alle dagen, tot aan de voltooiing van deze wereld” (Mattheüs 28:20), dan mag op die dag een mens zijn huwelijksverbond verbreken. Dat verklaart waarom Jezus geen genoegen neemt met de scheidingsbepaling van Deuteronomium 24:1-4 (Markus 10:3-9) maar zegt: “Wat God heeft verbonden, mag een mens niet scheiden” (Markus 10:9). Met andere woorden, aangezien God degene is die op beslissende wijze elk huwelijk tot stand brengt, heeft alleen God het recht om een huwelijk te breken. En dat doet hij met de dood. Dat is waarom de traditionele en Bijbelse huwelijksgeloften één, slechts één, beperking hebben: “totdat de dood ons scheidde,” of “zolang we beide zullen leven.”

Vier essentiële vragen

Zoals u weet, wanneer iemand zo’n standpunt inneemt over de onschendbaarheid en heiligheid van het huwelijk, en de illegitimiteit van scheiden en hertrouwen terwijl de echtgenoot nog leeft, zijn er vele vragen, zowel Bijbelse als praktische, die beantwoord moeten worden. Dus wat ik in dit bericht wil doen, is enkele van de meest prangende vragen proberen te beantwoorden.

1. Ten eerste, beëindigt de dood een huwelijk zodanig dat het een echtgenoot is toegestaan te hertrouwen?

Het antwoord is ja, en niemand heeft dit serieus betwijfeld. Een belangrijke tekst is Romeinen 7:1-3:

Weet u dan niet, broeders en zusters – ik spreek immers tot mensen die de wet kennen -, dat de wet alleen gezag over een mens heeft zolang hij leeft? Een getrouwde vrouw is door de wet gebonden aan haar man zolang hij leeft, maar wanneer hij sterft is zij van deze verplichting ontslagen. Als ze, terwijl haar man nog in leven is, de vrouw wordt van een ander, noemt men haar overspelig. Maar sterft haar man, dan is ze niet langer aan de wet gebonden, dan pleegt ze geen overspel wanneer ze de vrouw van een andere man wordt. (Kijk hierna bij 1 Korintiërs 7:39)

Anders gezegd, Paulus zegt dat scheiden en hertrouwen terwijl de echtgenoot nog leeft overspelig is maar trouwen na de dood van een echtgenoot niet. Ik denk dat de reden daarvoor is dat Jezus duidelijk heeft gemaakt dat er in de opstanding geen huwelijk is (Mattheüs 22:30). Dus mocht iemand beweren dat het verkeerd is om opnieuw te trouwen na de dood van een echtgenoot, zou het lijken alsof het huwelijk nog steeds geldt na de dood en bij de opstanding. Maar dat is het niet. De dood is het beslissende en eeuwige einde van het huwelijk. De echtgenoot die gestorven is, is vertrokken uit de aardse sfeer waarin het huwelijk plaatsvindt, en is niet meer getrouwd. En dus is de echtgenoot op aarde niet langer getrouwd. Daarom is hertrouwen na de dood van een echtgenoot niet alleen toegestaan maar geeft het ook een duidelijke Bijbelse waarheid weer – met de dood houdt het huwelijk op te bestaan.

2. Ten tweede, als een gescheiden mens toch is gaan hertrouwen, moet hij of zij dat latere huwelijk verlaten?

De reden waarom deze vraag met zoveel kracht opkomt, is omdat Jezus spreekt van het tweede huwelijk als het begaan van overspel. Lucas 16:18: “Wie zijn vrouw verstoot en met een ander trouwt, pleegt overspel, en ook wie trouwt met een vrouw die door haar man is verstoten, pleegt overspel.”

Mijn antwoord is dat hertrouwen, terwijl de gescheiden echtgenoot nog leeft, een daad van ontrouw aan de huwelijksgelofte is. In die zin is hertrouwen overspel. We beloofden “tot de dood ons scheidt” want dat houdt volgens God het huwelijk in, en ook al breekt onze echtgenoot zijn of haar verbondsgelofte, we zullen de onze niet breken.

Maar ik denk niet dat iemand die tegen Gods wil in hertrouwt, en aldus overspel begaat, dit tweede huwelijk later moet verbreken. Dat huwelijk had nooit tot stand mogen komen maar nu dat toch gebeurd is, moet het niet door de mens worden verbroken. Het is een echt huwelijk. Er zijn werkelijk geloftes afgelegd en er heeft geslachtsgemeenschap plaats gevonden. En dit bestaand huwelijksverbond kan gezuiverd zijn met het bloed van Jezus en er apart voor God zijn. Met andere woorden, ik denk niet dat een getrouwd paar dat er spijt van heeft, Gods vergeving zoekt en zijn zuivering heeft ontvangen, hun levens nog steeds moet zien als overspel ook al begon, in de ogen van Jezus, de relatie wel in die hoedanigheid.

Er zijn verschillende redenen waarom ik dit geloof:

1) De eerste, in Deuteronomium 24:1-4 waar de toestemming voor scheiden gegeven werd met de wet van Mozes, staat dat de gescheiden vrouw met het tweede huwelijk “onrein” is geworden zodat het voor haar een gruwel zou worden wanneer ze terugkeert bij haar eerste man, zelfs wanneer haar tweede man sterft. Deze taal over onreinheid heeft overeenkomst met Jezus’ taal over overspel. En toch bestond dat tweede huwelijk. Het was op zekere wijze bezoedelend maar toch was het geldig.

2) Een andere reden waarom ik denk dat hertrouwde paren bij elkaar zouden moeten blijven, is dat toen Jezus de vrouw uit Samaria ontmoette, hij tot haar zei: “U hebt vijf mannen gehad, en degene die u hebt is uw man niet” (Johannes 4-18). Toen Jezus zei “Degene die u hebt is uw man niet,” lijkt hij er indirect op te duiden dat die andere vijf dat wel waren. Niet dat het goed is om vijf keer te scheiden en te trouwen. Maar de manier waarop Jezus erover praat, klinkt alsof hij ze als echte huwelijken zag. Onwettig. Overspelig om aan te beginnen maar wel echte. Geldige.

3) En de derde reden waarom ik denk dat hertrouwde paren bij elkaar moeten blijven, is dat zelfs geloften die niet gedaan hadden moeten worden, eenmaal afgelegd, over het algemeen moeten worden nageleefd. Dat wil ik niet op alle situaties toepassen maar er staan passages in de Bijbel, waarin het gaat over gedane geloften die niet afgelegd hadden moeten worden maar waaraan men zich wel moet houden (zoals Jozua’s gelofte aan de Gibeonieten in Jozua 9). God hecht er zeer grote waarde aan dat we ons aan onze belofte houden, ook wanneer het ons in de problemen brengt (“[De vrome mens], zijn eed breekt hij niet, al brengt het hem nadeel,” Psalm 15:4). Met andere woorden, het zou beter zijn geweest om zich te houden aan Gods geopenbaarde wil niet te hertrouwen, maar de zonde vergroten door nog een verbond te breken behaagt God niet.¹

Er zijn huwelijken in deze kerk die voor een of beide partners tweede huwelijken zijn en die volgens mij niet tot stand hadden moeten komen maar nu vrome huwelijken zijn – huwelijken die rein en heilig zijn, en waarin vergeven en vrijgesproken mannen en vrouwen God behagen in de wijze waarop ze zich tot elkaar verhouden. Als vergeven, gezuiverde, door de Geest geleide volgers van Jezus, plegen ze geen overspel in hun huwelijk. Het begon zoals het niet had gemoeten maar is heilig geworden.

3. Ten derde, wat moet de gelovige echtgenoot doen als een ongelovige echtgenoot erop bestaat een gelovige echtgenoot te verlaten?

Paulus’ antwoord in 1 Korintiërs 7:12-16 is als volgt:

Verder geef ik zelf nog – niet de Heer [wat volgens mij betekent, ik heb geen specifieke opdracht vanuit de historische lessen van Jezus, maar ik word geleid door zijn Geest] – het volgende voorschrift: wanneer een broeder een ongelovige vrouw heeft die bij hem wil blijven, mag hij niet van haar scheiden. Dit geldt ook voor een zuster: wanneer ze een ongelovige man heeft die bij haar wil blijven, mag ze niet van hem scheiden. Want de ongelovige man behoort dankzij zijn vrouw God toe en de ongelovige vrouw dankzij haar man eveneens. Zou dat niet zo zijn, dan zouden uw kinderen onrein zijn. Maar nu zijn ze geheiligd. [Wat ik opvat als dat in Gods ogen het huwelijk zo’n heilige eenheid is dat een gelovige, een kind van God, niet bezoedeld is door een seksuele relatie te hebben met een vijand van het kruis; en de kinderen worden niet geboren met de een of andere speciale verontreiniging omdat de vader of de moeder een vijand van Christus is. Ze zijn niet gered door met een gelovige te zijn getrouwd of het kind van een gelovige te zijn maar ze worden individueel bezien voor een passende en heilige positie in het huwelijk.]² Maar als de ongelovige partij wil scheiden, moet dat maar gebeuren; in dat geval is de broeder of zuster niet gebonden. Bedenk echter dat u door God geroepen bent om in vrede te leven. Wie weet kunt u uw man wel redden! En wie weet kunt u uw vrouw wel redden!

Dus het antwoord van deze paragraaf is dat wanneer een scheiding opgedrongen wordt aan een gelovige door een ongelovige, de gelovige met de ongelovige geen ruzie moet maken om te zorgen dat de ongelovige blijft. Het argument dat Paulus hiervoor geeft, staat in vers 15b: “Bedenk echter dat u door God geroepen bent om in vrede te leven.” Ik geloof niet dat deze tekst ons leert dat we vrij zijn om te hertrouwen wanneer zoiets gebeurt. Sommigen interpreteren de woorden “in dat geval is de broeder of zuster niet gebonden,” als “is vrij om te gaan hertrouwen.”

Er zijn verschillende redenen waarom ik niet denk dat het dit betekent:

1) Als Paulus in vers 15 zegt: “in dat geval is de broeder of zuster niet gebonden,” denk ik dat hij bedoelt, “niet eraan gebonden om getrouwd te blijven als de ongelovige er op een gegeven moment op bestaat te vertrekken en de scheiding eist.” Hij zegt niet “De broeder of zuster is niet gebonden om alleenstaand te blijven – en is dus vrij om te gaan hertrouwen,” want Paulus, die ervan houdt alleenstaand te zijn, zou het niet hebben over het alleenstaand zijn als een toestand van slavernij of onderworpenheid. Het is zeer onwaarschijnlijk dat Paulus zo zou hebben gesproken.

2) De tweede reden waarom ik niet denk dat hij zegt dat de verlaten echtgenoot vrij is om te hertrouwen, is dat hij ons net in de andere richting wees in de verzen 10-11: “Degenen die getrouwd zijn geef ik, nee, niet ik – de Heer geeft hun het volgende gebod: een vrouw mag niet scheiden van haar man (is ze al gescheiden, dan moet ze dat blijven of zich met haar man verzoenen), en een man mag zijn vrouw niet wegsturen.” Met zo’n bewering voor m’n neus (“is ze al gescheiden, dan moet ze dat blijven of zich met haar man verzoenen”), ben ik niet geneigd te denken dat Paulus vier verzen later hertrouwen promoot.

3) De derde reden waarom ik niet denk dat hij hertrouwen promoot wanneer hij zegt, “de broeder of zuster is niet gebonden,” is dat Paulus’ argument in het volgende vers (v. 16) dit niet ondersteunt. Het ondersteunt wel de vrijheid om de scheiding in vrede te accepteren, niet de vrijheid om te gaan hertrouwen. In vers 16 staat: “Wie weet kunt u uw man wel redden! En wie weet kunt u uw vrouw wel redden!” Met andere woorden, u weet het niet, en daarom kunt u dit niet als argument gebruiken om een lelijk gevecht aan te gaan met als doel getrouwd te blijven. Dus de woorden in vers 15, “in dat geval is de broeder of zuster niet gebonden,” betekenen dat u niet gebonden bent aan dit huwelijk als uw ongelovige echtgenoot de opheffing ervan eist, want u hebt geen garantie dat hij gered zal worden door ervoor te knokken dat hij blijft.

4) En de vierde reden om te geloven dat Paulus het ideaal van Jezus hooghoudt, niet te hertrouwen na een scheiding terwijl de vervreemde echtgenoot nog leeft, is vers 39: “Een vrouw is gebonden aan haar man zolang hij leeft, maar wanneer hij is gestorven, is ze vrij om te trouwen met wie ze wil, mits ze één blijft met de Heer.” Dus lijkt het me dat Paulus en Jezus beide denken dat volgers van Jezus enkel en alleen zijn toegewijd aan één man en één vrouw zolang ze beide zullen leven. Dit ideaal brengt de evangelische waarheid het helderst naar voren: Christus stierf voor zijn bruid en laat haar nooit in de steek.

4. Ten vierde, de laatste vraag waar we nauwelijks nog tijd voor hebben, luidt: Zijn er geen uitzonderingen op het verbod van hertrouwen terwijl de echtgenoot nog leeft?

Mijn antwoord is nee. Maar ik ben nogal in de minderheid onder Bijbelse studenten, en zelfs onder onderzoekers en predikanten die geloven in de Bijbel. Laten we het dus kort hebben over Mattheüs 19 om het belangrijkste argument voor de uitzondering op overspel te zien – dat wil zeggen, het argument dat als er overspel tegen een echtgenoot wordt gepleegd, het hem of haar vrij staat te scheiden en te hertrouwen. Mattheüs 19:3-12 komt sterk overeen met de woorden van Jezus zoals we die vorige week zagen in Markus 10:1-12. Er zijn twee belangrijke verschillen. De eerste is te vinden in vers 9 waar een uitzonderingsbepaling staat: “Ik zeg u dit: een man die om een andere reden dan ontucht zijn vrouw verstoot en met een ander trouwt, pleegt overspel.” De meeste onderzoekers zeggen dat de woorden “om een andere reden dan ontucht” betekenen dat als er sprake is van ontucht, de gekrenkte echtgenoot vrij is om te scheiden en te hertrouwen.

Pipers standpunt

Ik denk niet dat Jezus dit bedoelt. Er is geen tijd om de redelijke bijbehorende verklaring van het waarom te geven. Daarvoor verwijs ik naar Scheiden & Hertrouwen: Een document van stellingname^b. Even dit nog, aangezien Jezus hier geen gebruik maakt van het woord “overspel” (als hij zegt “om een andere reden dan ontucht”) dat hij elders (15:19) gebruikt in tegenstelling tot dit woord, maar dit woord meestal gebruikt om te verwijzen naar “echtbreuk” (zie vooral Johannes 8:41), denk ik dat wat Jezus doet, het waarschuwen van zijn lezers is, dat dit absoluut verbod op hertrouwen niet van toepassing is in het geval van een verloving waarbij echtbreuk zich heeft voorgedaan.

Mattheüs is het enige evangelie dat het heeft over Jozefs voornemen om te “scheiden” van zijn verloofde Maria omdat hij dacht dat ze echtbreuk had begaan. En in Mattheüs staat dat Jozef daarin “rechtschapen” en niet overspelig was: “Haar man Jozef, die een rechtschapen mens was, wilde haar niet in opspraak brengen en dacht erover haar in stilte te verstoten” (Mattheüs 1:19). Mattheüs vertelt ons dat Jezus’ waarschuwing dat hertrouwen overspelig is, niet van toepassing is op situaties zoals die van Jozef.

Bethlehems standpunt

Deze zienswijze wordt niet breed gedragen. En niet alle ouderen bij Bethlehem^c hebben door de jaren heen deze overtuiging gedeeld. Dat is waarom we mijn eigen interpretatie niet tot standaard binnen de kerkelijke leer maken maar meer een interpretatie waarover we het allemaal eens kunnen zijn. Dit ouderlingenstandpunt is te vinden in een document getiteld Een stelling over scheiden & hertrouwen in het leven bij Bethlehem Baptist Church.^d

Dus het standpunt dat ik ben blijven uitleggen en heb geprobeerd te laten zien met behulp van de Schrift de laatste twee weken, is van mij en representeert niet in alle details het officiële standpunt van onze kerk. De ouderlingen zijn het er allemaal over eens dat het huwelijk, zoals God het ontwierp, veel belangrijker en heiliger is dan dat wat onze cultuur ervan maakt. En we zijn het erover eens dat als er Bijbelse argumenten zijn om te scheiden en te hertrouwen, deze argumenten slechts onverbeterlijke overspel en uitgestelde verlating betreffen. Net als met andere kwesties, leven we samen in vrede, ondanks dit meningsverschil.

Ons gezamenlijk gebed voor de mensen bij Bethlehem en buitenstaanders om wie we geven, is dat we allen de diepste en hoogste zin van het huwelijk erkennen – niet seksuele intimiteit, hoe goed dat ook mag zijn, niet vriendschap, hoe goed dat ook mag zijn, niet wederzijdse hulp, hoe goed dat ook mag zijn, niet het krijgen en groot brengen van kinderen, hoe goed dat ook mag zijn, maar de levensechte demonstratie aan de wereld, van de verbondstrouwe liefde tussen Christus en zijn kerk. Daartoe roepen wij u op. Laat het zien. Vertel de waarheid hierover in uw huwelijkse positie en uw positie als alleenstaande.

Het verbond trouw blijven met behulp van het evangelie

En wij geloven dat via het evangelie God ons de kracht geeft, die we nodig hebben om van elkaar te houden in deze manier van verbondstrouwheid, want in Mattheüs 19:11 zegt Jezus na zijn indringende oproep om trouw te blijven: “Niet iedereen kan deze kwestie begrijpen, alleen degenen aan wie het gegeven is.” En het is gegeven aan zij die Christus volgen. We zijn niet in de steek gelaten. Hij is bij ons om ons te helpen. Als we hebben gezondigd zal hij het vroeg of laat recht trekken. En ons de genade geven om te bloeien tijdens het wachten. En als we hebben gezondigd, zal hij genade verlenen om berouw te tonen en vergeving te ontvangen en voorwaarts te gaan in diepgaande, nieuwe gehoorzaamheid.

Het evangelie van de voor onze zonden gekruisigde Christus, is de fundering van onze levens. Het huwelijk bestaat om dit te laten zien. En als het huwelijk kapotgaat, is het evangelie er om te vergeven, te helen, en te volharden totdat hij komt of totdat hij roept.

---

1. De opgedrongen scheidingen van Ezra 10:10 en verder, vormen een uitzondering op deze regel wat waarschijnlijk komt door de unieke situatie van het etnisch Israël levend tussen afgodische, heidense volken, en Gods wet brekend om gemengde huwelijken met hen te vermijden. We weten door 1 Korintiërs 7:12 en 1 Petrus 3:1-6 dat het Christelijk antwoord op gemende huwelijken niet de scheiding is.
2. Ik vond Paul K. Jewetts Kinderdoop en het Verbond der Genade^e, pagina’s 122-138, zeer handig bij deze paragraaf.

Noot van de vertaler

^a Bijbelteksten zijn geciteerd uit de Nieuwe Bijbelvertaling van 2021 (NBV21)

^b Originele titel: Divorce & Remarriage: A Position Paper
^c Bethlehem Baptist Church, een baptistengemeente in Minnesota, VS
^d Originele titel: A Statement on Divorce & Remarriage in the Life of Bethlehem Baptist Church
^e Originele titel: Infant Baptism and the Covenant of Grace