Wees vriendelijk ten opzichte van elkaar

Uit Bijbelse Boeken en Preken

Efeziërs 4:31-5:2¹

Laat alle bitterheid, woede, toorn, geschreeuw en laster van u weggenomen worden, met alle slechtheid, maar wees ten opzichte van elkaar vriendelijk en barmhartig, en vergeef elkaar, zoals ook God in Christus u vergeven heeft. Wees dan navolgers van God, als geliefde kinderen, en wandel in de liefde, zoals ook Christus ons liefgehad heeft en Zichzelf voor ons heeft overgegeven als een offergave en slachtoffer, tot een aangename geur voor God.

Deze tekst is zo rijk dat we bijna elke woordgroep ervan zouden kunnen nemen om er uren bij stil te staan. Maar ik heb besloten om onze gedachten te laten gaan rond het eenvoudig gebod in vers 32: “Wees ten opzichte van elkaar vriendelijk.”

Inhoud 1 Vijf aspecten van christelijke vriendelijkheid 2 1. De omvang van christelijke vriendelijkheid 2.1 Toorn en vriendelijkheid 2.2 De vage omvang van christelijke vriendelijkheid 3 2. De diepte van christelijke vriendelijkheid 4 3. Het toonbeeld van christelijke vriendelijkheid 4.1 Vier eigenschappen van Gods vergevingsgezindheid 4.2 Drie eigenschappen van Christus’ liefde 5 4. Het instrument van christelijke vriendelijkheid 5.1 Een passief werkwoord 5.2 De Heilige Geest en het geloof 6 5. De bron van christelijke vriendelijkheid

Vijf aspecten van christelijke vriendelijkheid

Nadat ik over deze verzen heb nagedacht, leek het me dat ze ons vijf dingen vertellen over christelijke vriendelijkheid:

1. de omvang van christelijke vriendelijkheid,
2. de diepte van christelijke vriendelijkheid,
3. het toonbeeld van christelijke vriendelijkheid,
4. het instrument van christelijke vriendelijkheid, en
5. de bron van christelijke vriendelijkheid.

Laten we deze stuk voor stuk bekijken. En laten we terwijl we dat doen, bidden dat de Geest van God zijn Woord zal vereren door ervoor te zorgen dat het ons verandert.

1. De omvang van christelijke vriendelijkheid

Hoeveel vriendelijkheid moeten we laten zien? Dat wordt behandeld in vers 31. Christelijke vriendelijkheid is zo omvangrijk dat het in de plaats komt van “alle bitterheid, woede, toorn, geschreeuw en laster … alle slechtheid.” Het woord “alle” wordt twee keer gebruikt: aan het begin, “alle bitterheid,” en aan het eind, “alle slechtheid.” Dit zijn onderdelen van het oude verdorven zelf dat uitgedaan moet worden. En vriendelijkheid is de tegenhanger, het nieuwe zelf dat aangedaan moet worden. Paulus geeft nog specifieke voorbeelden van het principe in de verzen 22-24.

Toorn en vriendelijkheid

Maar de vraag rijst of alle woede en toorn vervangen moeten worden door vriendelijkheid. Bitterheid, ja. Uitbraken van razende agressie, ja. Verspreiding van geruchten en kwaadsprekerij achter de ruggen om, ja. Slechtheid, ja. Al deze, zonder uitzondering, allemaal moeten ze weg. Maar hoe zit dat met woede en toorn?

Twee weken geleden hebben we de hele avond samen doorgebracht om dit uit te zoeken. In vers 26 staat: “Word boos, maar zondig niet.” En in Jacobus 1:19 staat: “Wees traag tot toorn.” En in Markus 3:5 staat dat Jezus de Farizeeën toornig aankeek. Strekt de vriendelijkheid van Jezus zich altijd uit tot de Farizeeën? Is het aardig om tegen hen te zeggen, zoals Jezus dat doet in Mattheüs 23:27: “Wee u, schriftgeleerden en Farizeeën, huichelaars, want u bent als de witgepleisterde graven”? Is het vriendelijkheid als hij in Mattheüs 23:15 zegt: “Wee u, schriftgeleerden en Farizeeën, huichelaars, want u reist zee en land af om één proseliet te maken, en als hij het geworden is, maakt u hem een kind van de hel, dubbel zo erg als u.” Was het vriendelijkheid toen Jezus een zweep van touw maakte, de geldwisselaars de tempel uit joeg en hun tafels omver gooide (Johannes 2:15, Mattheüs 21:12)?

Wanneer u naar Jezus toe zou lopen nadat hij deze dingen had gedaan, en zou zeggen: “Jezus, zoiets tegen de Farizeeën zeggen was niet aardig van u,” wat zou hij dan gezegd hebben? Er zijn twee dingen mogelijk, die hij zou kunnen hebben gezegd. Hij zou gezegd kunnen hebben: ”Soms drukken een liefdevol hart en een passie voor de waarheid zich niet uit in de vorm van vriendelijkheid.” Of hij zou gezegd kunnen hebben: “Er is een soort vriendelijkheid die zo hard als spijkers en stug als leer kan zijn.” Wat denkt u zou hij hebben gezegd: “Vriendelijkheid is zo ruim dat ook geseling en groot verdriet eronder vallen”? Of: “Vriendelijkheid is een vorm van gerechtigheid maar niet altijd de beste”?

Nadat ik heb gekeken naar alle toepassingen van het woord “vriendelijkheid” in het Nieuwe Testament, denk ik dat we de speciale tederheid van het woord meer recht doen door te zeggen dat Jezus niet aardig voor de Farizeeën was. Hij was streng voor hen. En Romeinen 11:22 onderscheidt de mildheid van God van de strengheid van God. Dus vriendelijkheid is geen absolute deugd. Het is niet altijd het liefdevolste wat men doen kan. Het kan een compromis met het kwaad omvatten, die zo ernstig is dat op de lange termijn er meer mensen mee gekwetst zijn dan dat het helpt.

De vage omvang van christelijke vriendelijkheid

Dus als Paulus in Efeziërs 4:26 zegt dat als we boos worden, we niet moeten zondigen, en dan in verzen 31-32 zegt dat we alle woede moeten laten wegnemen en vriendelijk moeten zijn, vat ik dat als volgt op: Alle innerlijke bitterheid en slechtheid moeten verdwijnen. De uitbarstingen ervan in de vorm van roddel en vechtpartijen moeten verdwijnen. Maar als het gaat om emotionele verbolgenheid en u neemt waar dat de leer van Christus overtreden wordt en de glorie van God afgezwakt wordt en het welzijn van de kerk gevaar loopt, dan, onder de heerschappij van de Heilige Geest, moet u kiezen: zal ik mijn woede op heftige wijze uiten want de zaak van de waarheid en heiigheid staat op het spel, of zal ik mijn woede laten wegebben met vriendelijkheid want er zit teveel van mezelf in?

Beide varianten zijn mogelijk op het pad van gerechtigheid. En daarmee staat de omvang van christelijke vriendelijkheid niet exact vast. Het kan breder of nauwer zijn dan we denken. Dit is een oproep voor diepgaand zelfonderzoek in het kader van de Heilige Schrift en de misleiding door onze eigen hart.

2. De diepte van christelijke vriendelijkheid

Het punt hier is dat christelijke vriendelijkheid niet slechts een gedragsverandering aan de buitenkant is; het is een interne verandering van het hart. Vers 32 luidt: “Maar wees ten opzichte van elkaar vriendelijk en barmhartig …” Christelijke vriendelijkheid is barmhartig. Wanneer het hart daarbinnen hard is en de omgangsvormen zijn zachtmoedig, vriendelijk en hulpvaardig aan de buitenkant, is er geen sprake van christelijke vriendelijkheid.

Het idee achter “barmhartigheid” is dat onze binnenkanten snel geraakt zijn. Als je huid gevoelig is, is er geen harde aanraking nodig om voor pijn te zorgen. Als je hart gevoelig is, is het snel geraakt. Het voelt gemakkelijk en snel iets.

Als je erbij stil staat en erover nadenkt, is het bijzonder dat dit door de apostel wordt bevolen. U kunt niet zomaar besluiten barmhartig te zijn, het aanzetten als een waterkraan. Het is een diepgaande karaktereigenschap. Waar komt het vandaan? Hoe kunnen we ons houden aan het gebod om onze onderlinge vriendelijkheid diepgaand en van harte te maken en niet oppervlakkig en kil? We zullen dat zien wanneer we verder gaan.

3. Het toonbeeld van christelijke vriendelijkheid

Twee voorbeelden van christelijke vriendelijkheid zijn ons gegeven in de tekst. Ten eerste de vergevingsgezindheid van God. Het tweede is de liefde van Christus.

Het eerste zien we in vers 32: “Wees ten opzichte van elkaar vriendelijk en barmhartig, en vergeef elkaar, zoals ook God in Christus u vergeven heeft.” Dus als vriendelijkheid om vergevingsgezindheid vraagt, is het voorbeeld de vergevingsgezindheid van God in Christus.

Het tweede voorbeeld is te vinden in 5:2: “Wandel in de liefde, zoals ook Christus ons liefgehad heeft en Zichzelf voor ons heeft overgeven als een offergave.” Dus als liefde tot uitdrukking komt in vriendelijkheid, is het voorbeeld de liefde van Christus die zichzelf voor ons gaf.

Vier eigenschappen van Gods vergevingsgezindheid

Wat leren deze twee toonbeelden van vriendelijkheid ons over vriendelijk zijn voor elkaar? Laten we ze stuk voor stuk behandelen. Wat leert het toonbeeld van Gods vergevingsgezindheid ons over ons eigen? Vier dingen komen omhoog:

1. Gods vergevingsgezindheid neemt zonde serieus en zo zou dat bij ons ook moeten zijn. Vergevingsgezindheid is geen lichtzinnigheid ten aanzien van zonde. Het ziet het en benoemt het – en dekt het dan af. God vergeeft wat hij haat. Toen ik kort geleden een man belde om mijn verontschuldiging aan te bieden voor wat ik had gezegd en zijn vergeving zocht, zei hij niet: “Het maakt niet uit.” Of: “Dat heb ik niet gehoord.” Hij zei vol ernst en vriendelijkheid: “Vergeven en vergeten.” En ik kreeg de diepe indruk dat hij het echt meende.
2. Gods vergevingsgezindheid rekent af met een heel stel openstaande rekeningen en zo zou dat bij ons ook moeten zijn. Elke zonde ooit begaan zal correct bestraft worden – hetzij in de hel of aan het kruis. God veegt nooit een klein leugentje onder het tapijt. Diegene betaalt er altijd voor. Dus als vriendelijkheid ons oproept tot vergeving van iets verkeerds wat tegen ons is begaan, zijn we bestendigd door de waarheid van Gods heiligheid. Met dat verkeerds zal worden afgerekend: ofwel degene die het tegen ons beging zal uiteindelijk Christus vertrouwen in welk geval hetgeen is begaan zal worden bestraft in de toorn die over Christus is uitgestort toen de Heer de wandaden van ons allemaal op hem liet neerkomen (Jesaja 53:4-6); of degene die iets verkeerds tegen ons beging zal uiteindelijk niet op Christus vertrouwen in welk geval het kwaad dat ze begingen bestraft zal worden met het lijden in de hel. En in beide gevallen moeten we niet bang zijn te vergeven alsof er in het universum geen rekeningen te vereffen zouden zijn.
3. Gods vergevingsgezindheid was duur en zo zou dat bij ons ook moeten zijn. Het kostte God zijn Zoon. En het zal ons de zoetheid van vergelding kosten en het plezier om ons in wrok te wentelen en de hoogmoed van superioriteit.
4. Gods vergevingsgezindheid is echt en zo zou dat bij ons ook moeten zijn. Het is geen schijnvertoning. Als hij vergeeft, zijn we echt hersteld. Niets is achter gehouden voor latere afpersing. Het is verdwenen: “Zo ver als het oosten is van het westen, zo ver heeft Hij onze zonden van ons verwijderd” (Psalm 103:12). En zo schieten we tekort in het volgen van het goddelijk toonbeeld als we iets verkeerds vergeven maar het in het geheim in ons achterhoofd houden om iemand er later mee te confronteren. Als we vergeven, laten we elkaar dan echt vergeven, zoals God in Christus ons vergaf.

Drie eigenschappen van Christus’ liefde

Dat is het toonbeeld van Gods vergevingsgezindheid en vier dingen waarvan we kunnen leren in het vervolgen van het pad van vriendelijkheid. Het tweede toonbeeld voor onze vriendelijkheid is de liefde van Christus in 5:2: “Wandel in de liefde, zoals ook Christus ons liefgehad heeft en Zichzelf voor ons heeft overgeven als een offergave.” Wat leert het toonbeeld van Christus’ liefde ons over onze eigen liefde? Laat me van alle dingen die we zouden kunnen zeggen, er slechts drie benoemen.

1. De liefde van Christus voor ons is onverdiend en daarom zouden ook wij er niet aan moeten vasthouden dat mensen onze liefde en vriendelijkheid horen te verdienen. Jezus zei in Lucas 6:35: “Heb uw vijanden lief en doe goed … Dan zult u kinderen van de Allerhoogste zijn, want Hij is goedertieren over de ondankbaren en slechten.” Niemand van ons is ooit gekwalificeerd om door Jezus Christus geliefd te worden. Voor niets hebben we ontvangen, voor niets moeten we geven (Mattheüs 10:8).
2. De liefde van Christus voor ons is heilig en dat zou de onze ook moeten zijn. Het doel van de liefde van Christus is de heiligheid van zijn kerk: “Zoals ook Christus de gemeente liefgehad heeft en Zich voor haar heeft overgegeven, opdat Hij haar zou heiligen, … opdat Hij haar in heerlijkheid voor Zich zou plaatsen, een gemeente zonder smet of rimpel of iets dergelijks, maar dat zij heilig en smetteloos zou zijn” (Efeziërs 5:25-27). En daarom moeten af van alle ideeën over liefde die enkel gedreven wordt door sentiment en emotie. Liefde doelt op heiligheid van een man en een vrouw, niet op hun goedkeuring of hun werelds plezier. Christelijke vriendelijkheid is geen strategie om conflicten te vermijden. Het borduurt voort op de liefde van Christus en heeft als doel de bevordering van heiligheid.
3. De liefde van Christus voor ons was opofferend en zelfverloochend, en dat zou de onze ook moeten zijn. Dit is in feite hetzelfde als wat we eerder al zeiden namelijk dat de liefde van God duur was. Maar het is goed om dit nogmaals te zeggen. Want een ieder van ons weet dat het moeilijkste aan christelijke vriendelijkheid is dat je het laat zien wanneer het pijn doet. Ik heb de vriendelijkheid nooit vergeten, die Frau Dora Goppelt in 1974 me gaf tijdens de weken na de onverwachte dood van haar man, mijn Doktorvater in Duitsland. Het is een genadevol wonder als de pijn van het verlies zo groot is dat je niet weet of je dat nog een dag kunt volhouden, en toch munt je uit in vriendelijkheid voor een buitenlandse student en verzeker je hem dat drie jaar werk niet verloren zal zijn met de dood van zijn mentor.

Een genadevol wonder! Dat brengt ons bij het vierde ding dat deze tekst ons leert over christelijke vriendelijkheid. We hebben gezien dat onder de omvang van christelijke vriendelijkheid ook de vervanging van wrok, kwaadaardigheid en gevloek valt. We hebben de diepte van christelijke vriendelijkheid gezien in de tederheid van het hart. We hebben het toonbeeld van christelijke vriendelijkheid gezien in de vergevingsgezindheid van God en de liefde van Christus. Nu kijken we naar:

4. Het instrument van christelijke vriendelijkheid

Wat bedoel ik met het “instrument” van christelijke vriendelijkheid? Ik zou willen vragen, Wat is het dat we moeten gebruiken of moeten doen om vriendelijk en barmhartig te zijn?

Een passief werkwoord

Naar het antwoord wordt verwezen door de vorm van het werkwoord in vers 31. Letterlijk staat er: “Laat alle bitterheid, woede, toorn, geschreeuw en laster van u weggenomen worden.” Het werkwoord is passief. Dit is een aanwijzing dat het instrument van onze vriendelijkheid niet gewoon wijzelf zijn. Als het aan onszelf wordt overgelaten zullen we de woede en slechtheid net zo goed uit ons hart krijgen als dat we ons aan de eigen haren omhoog kunnen trekken. Het zit niet in ons.

Ze moeten van ons WEGGENOMEN WORDEN. “Laat alle bitterheid … van u weggenomen WORDEN.” Er is naast ons iemand anders aan het werk. Dat is hetzelfde als wat we zagen in vers 23: “Dat u vernieuwd WORDT in de geest van uw denken.” (Nog een passief werkwoord!) Er moet een vernieuwende kracht of persoon zijn. Er moet een kracht zijn die bitterheid en slechtheid uit het hart wegneemt en me barmhartig en vriendelijk laat zijn.

De Heilige Geest en het geloof

En wij weten welke kracht dat is (wie deze persoon is!) want in Galaten 5:22 staat dat zeer duidelijk: “De vrucht van de Geest is echter: liefde, blijdschap, vrede, geduld, vriendelijkheid … ” Als de Geest van God niet in onze levens komt om zijn bovennatuurlijk werk te doen, kunnen we weliswaar ons aan de buitenkant keurig gedragen maar het gif van binnen blijft. Daarvan zegt Paulus: “Laat het weggenomen WORDEN.” Dit is een schreeuw om het werk van de Geest om ons oude zelf te veroveren en ons te kleden met het nieuwe.

Maar de vraag is nog niet volledig beantwoord. We moeten nog vragen, Wat is het instrument waarmee ik de kracht van de Heilige Geest voor mezelf gebruik? En het antwoord is geloof. De Geest stroomt in de kanalen van het geloof. Paulus roept in Galaten 3:2-3: “Hebt u de Geest ontvangen uit de werken van de wet, of uit de prediking van het geloof? Bent u zo dwaas? U die met de Geest begonnen bent, gaat u nu eindigen met het vlees?”

En ons daverend antwoord zou moeten zijn NEE! Ik probeer niet mijn bitterheid, woede en toorn, geschreeuw en laster, en slechtheid te overwinnen in de kracht van het vlees! Ik kijk naar de Heilige Geest om zijn vrucht in mijn leven te dragen. Hoe kijk ik? Wat doe ik? Ik doe wat ik al in de eerste plaats deed om hem te ontvangen: ik geloof. Ik vertrouw.

Wat nog één laatste vraag openlaat. Wat moet ik geloven om te zien dat de Heilige Geest de bitterheid, woede en slechtheid van mijn hart overwint en me barmhartig en vriendelijk maakt? Dat is het vijfde ding dat onze tekst ons leert over christelijke vriendelijkheid.

5. De bron van christelijke vriendelijkheid

De tekst vertelt ons wat we moeten geloven om te zorgen dat de Geest van God de onvriendelijkheid in onze harten overwint. Drie dingen:

1. We moeten geloven dat Christus stierf in onze plaats. Vers 2: “Zoals ook Christus ons liefgehad heeft en Zichzelf voor ons heeft overgegeven als een offergave en slachtoffer, tot een aangename geur voor God.” Dat is kort gezegd een vreselijke zin – dat de afslachting van zijn Zoon aangenaam rook voor God!!! Er zitten in deze zin waarheden zo groot en zo afschuwelijk en zo prachtig en zo verschrikkelijk dat als we daarin geloven, ze de kracht van God zijn zorgend voor de heiliging en voor een grote ontworteling van onvriendelijkheid.
2. We moeten geloven dat God al onze zonden vergeven heeft. Vers 32: “… vergeef elkaar, zoals ook God in Christus u vergeven heeft.” Om te zorgen dat u vriendelijk wordt, moet u vergeven zijn. Om te zorgen dat u vriendelijk wordt, moet u geloven dat u vergeven bent voor al uw zonden die u ooit begaan heeft en ooit zult begaan. Te weten en te geloven dat elke klap in Gods gezicht vrijwillig vergeven is in Jezus Christus breekt een christenhart en maakt het bescheiden, mild en vriendelijk.
3. Ten slotte moeten we geloven dat we door God geliefd worden. Vers 1: “Wees dan navolgers van God, als geliefde kinderen.” Als GELIEFDE kinderen! Kind van God, je wordt geliefd door God! Geloof dit met heel uw hart en u zult een wonder meemaken in uw eigen leven – de vrucht van de Geest, het geschenk van God!

Broeders en zusters in Christus, laten we deze dingen geloven, en vriendelijk zijn ten opzichte van elkaar! Amen.

---

Noot van de vertaler

¹ Bijbelteksten zijn geciteerd uit de Herziene Statenvertaling (HSV)